Eksperci Banku Światowego szacują, że luka finansowa w Czystym Powietrzu przekracza 8–9 miliardów euro. Trzy miliardy udało się zapewnić z Funduszu Odbudowy, więc brakuje jeszcze przynajmniej pięciu miliardów Euro – powiedział Andrzej Guła, współzałożyciel i lider Polskiego Alarmu Smogowego w rozmowie z BiznesAlert.pl.
BiznesAlert.pl: Kiedy w 2018 roku startował program Czyste Powietrze, zakładano, że jego budżet będzie wynosił 103 miliardy do 2029 roku. Miał składać się ze środków własnych NFOŚiGW, ulgi termomodernizacyjnej, kredytów bankowych i środków unijnych. Które z tych elementów są pewne, a które zagrożone?
Andrzej Guła: Poza ulgą termomodernizacyjną, która funkcjonuje od 2019 roku i kredytami bankowymi wspierającymi Czyste Powietrze, które mają się pojawić w najbliższych dniach, potrzebne są pokaźne środki na dotacje do wymiany urządzeń grzewczych i termomodernizację domów. Do tego konieczne jest zmobilizowanie nie tylko środków krajowych, czyli środków z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska, ale też środków unijnych. W kraju tak dużymi pieniędzmi nie dysponujemy, stąd też potrzeba uzupełniania brakującej części środkami zewnętrznymi. Eksperci Banku Światowego szacują, że luka finansowa w Czystym Powietrzu przekracza 8–9 miliardów euro. Trzy miliardy udało się zapewnić z Funduszu Odbudowy, więc brakuje jeszcze przynajmniej pięciu miliardów euro.
Pięć miliardów Euro to bardzo dużo. Skąd mogą pochodzić tak pokaźne środki?
Tak duże pieniądze można znaleźć jedynie w Funduszu Spójności. Problem w tym, że w dokumencie regulującym wydatkowanie tych pieniędzy rząd nie zaplanował ani złotówki na Czyste Powietrze. Mowa tu o rządowym dokumencie Fundusze Europejskie na Infrastrukturę, Klimat i Środowisko (FENIKS), który trafił właśnie do konsultacji społecznych. Czy jest szansa, aby te środki znalazły się w budżecie Czystego Powietrza? W zeszłym tygodniu pełnomocnik premiera ds. Czystego Powietrza zadeklarował, że w Funduszu Spójności znajdzie się na ten cel dodatkowe kilkanaście miliardów złotych… To niezmiernie ważna deklaracja, ale w tym momencie same deklaracje nie wystarczą. Potrzebne są konkretne zapisy w konkretnych dokumentach. O to będziemy zabiegać w ramach trwających do 18 lipca konsultacji społecznych programu FENIKS.
W ubiegłym tygodniu Polski Alarm Smogowy i Europejskie Centrum Czystego Powietrza zorganizowały spotkanie o finansowaniu Czystego Powietrza. Głos zabrał też przedstawiciel Komisji Europejskiej. Jakie stanowisko zaprezentowała Komisja Europejska?
Przedstawiciel Komisji Europejskiej wskazał, że oczekuje ona znacznie większego zaangażowania środków unijnych na działania antysmogowe, zarówno w Programie Czyste Powietrze, jak i w programach wspierających termomodernizację budynków wielorodzinnych. Wskazał jednocześnie, iż środki finansowe powinny znaleźć się w programie FENIKS, właśnie w tym programie, który na chwilę obecną zupełnie pomija Czyste Powietrze.
Mówi pan, że środki się kończą a wydano raptem parę miliardów złotych i wymieniono źródła ciepła w zaledwie kilku procentach domów, które mają być objęte programem Czyste Powietrze. Dlaczego z programu wartego 103 miliardy złotych już teraz brakuje pieniędzy?
To prawda, minęła już jedna czwarta czasu realizacji tego dziesięcioletniego programu, a do tej pory złożono wnioski na wymianę nieco ponad 200 tysięcy takich urządzeń, czyli zaledwie 7 procent założonego celu (tj. trzech milionów wymienionych źródeł ciepła). Pamiętajmy jednak, że po zeszłorocznej reformie realizacja programu znacząco przyspieszyła. W pierwszym kwartale 2020 złożono około 16 tysięcy wniosków do Czystego Powietrza, a w pierwszym kwartale tego roku było to już dwa razy więcej. Dodatkowo, jeśli zostanie uruchomione wsparcie dla najuboższych osób, które wymagają większego zaangażowania dotacji, to wtedy budżet programu będzie się kurczył znacznie szybciej i tych środków w programie może szybko zabraknąć. Jeśli chcemy zapewnić stabilne finansowanie dla Czystego Powietrza, to możemy zrobić to tylko teraz, kiedy decydują się losy wykorzystania środków unijnych w nadchodzącej perspektywie finansowej 2021–2027.
Rozmawiał Bartłomiej Sawicki
