Eksperci z Instrat rekomendują nowemu rządowi utworzenie Polskiej Agencji Transformacji Energetyczno-Klimatycznej. Fundacja podnosi, że wewnętrzny rządowy think tank miałby wzmocnić zaplecze analityczne administracji rządowej i zasilać prace nad strategią energetyczną oraz monitorować jej wdrożenie.
Eksperci Fundacji Instrat zalecają nowemu rządowi powołanie agencji do transformacji energetycznej w nawiązaniu do postulatów zgłaszanych przez przedstawicieli Koalicji Obywatelskiej. – Wśród postulatów wyborczych Koalicji Obywatelskiej w zakresie transformacji sektora energetycznego przewija się powstanie dedykowanej agencji koordynującej prace resortów odpowiedzialnych za działy administracji rządowej takie jak energia, klimat i środowisko. W tzw. Planie Morawieckiego – Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju, również dostrzegano problem braku zaplecza i słabości instytucjonalnej urzędów publicznych. Gdy państwo jest słabe i niezdolne do realizacji obecnych i planowania nowych zadań, tworzą się idealne warunki dla wpływu grup interesu. Wtedy interes publiczny i społeczny spada na dalszy plan – pisze Fundacja Instrat.
Prezes fundacji Michał Hetmański podkreśla, że wieloletnie opóźnienia w opracowaniu i przyjęciu dokumentów strategicznych to wynik nie tylko braku zgody politycznej ustępującego rządu. – Aby dobrze zaplanować i monitorować wdrożenie nowych zadań związanych z implementacją unijnej polityki klimatycznej i reformą właścicielską sektora energetycznego i górniczego, trzeba korzystać z solidnie opracowanych i wewnętrznych analiz i strategii, a nie zlecać ich opracowanie na zewnątrz. Stawiane przed ministerstwami zadania przerosły ich możliwości, dlatego trzeba wyciągnąć wnioski z tej lekcji i utworzyć wewnętrzny rządowy think tank – zaznacza Hetmański.
Eksperci Instrat podnoszą, że agencja miałaby funkcjonować jako oddzielny i niezależny od pozostałych resortów rządowy think tank, który podlegałaby bezpośrednio pod premiera. – Z czasem powinna przejąć wybrane zadania i kompetencje dot. planowania i monitorowania transformacji, realizowane do tej pory przez ministerstwa, podmioty im podległe lub zewnętrznych doradców. Najważniejsze zadania wymienione w analizie to m.in.: prowadzenie badań statystyki publicznej, modelowanie ścieżek redukcji emisji gazów cieplarnianych i miksu energetycznego (jako kluczowy element strategii PEP2040) oraz wspieranie procesów legislacyjnych – czytamy.
Zdaniem Instrat, jednym z czynników, które osłabiały zaufanie do rządowych strategii energetycznych w ostatnich latach było deklarowanie nierealistycznych celów, np. 1 milion aut elektrycznych w 2025 roku, czy niedoszacowanie przyrostu mocy zainstalowanych OZE w Polityce Energetycznej Polski do 2040 roku. – Nowo powołana Agencja powinna przeciwdziałać takim rozbieżnościom i oczywistym błędom, tworząc nie tylko samemu analizy rynkowe i wykorzystując te obecne, ale też prowadząc platformę do dyskusji i monitorowania rozwoju kluczowych technologii. Transformacja to nie tylko energetyka, ale też pozostałe sektory, których zrozumienie jest kluczowe dla tworzenia i wdrażania rządowej strategii energetycznej. Na liście rekomendowanych zagadnień badawczych są odnawialne źródła energii i atom, górnictwo węglowe i przemysł paliw kopalnych, przemysł energochłonny, ale też polityka klimatyczna i sprawiedliwa transformacja oraz ochrona środowiska. Praktycznie każdy rządowy dokument czy ustawa dot. energetyki dotyka od trzech do nawet dziesięciu działów administracji rządowej. Ta interdyscyplinarność stanowi wyzwanie – zaznaczają eksperci.
Zdaniem Michała Hetmańskiego, równie istotnym zadaniem co prace analityczne powinna być aktywna współpraca ze środowiskiem szerszym niż ministerstwa i instytucje rządowe. – Wymiana wiedzy z niezależnymi ośrodkami analitycznymi, organizacjami społecznymi, ale też z interesariuszami negatywnie nastawionymi do transformacji, takimi jak górnicze związki zawodowe, pomogłaby administracji rządowej w realizacji jej zadań. Otwartość zapewniłaby pozytywny odbiór społeczny i zrozumienie dla wyznaczanych celów polityki publicznej – ocenia ekspert.
Autor analizy wymienia pułapki i ryzyka, które mogą zaistnieć przy tworzeniu Polskiej Agencji Transformacji Energetyczno-Klimatycznej. – Przede wszystkim, w warunkach szerokiej koalicji rządowej istnieje obawa o brak zaufania do misji i wyników pracy agencji. Aby uniezależnić agencję od kierownictwa danego ministerstwa, któremu zazwyczaj takie organizacje podlegają, należy powołać ją bezpośrednio pod Prezesem Rady Ministrów. To da jej silny mandat polityczny i zaufanie – czytamy.
Fundacja Instrat / Jędrzej Stachura
Fundacja Instrat: Jakie są bariery i wyzwania dalszej dekarbonizacji polskiej gospodarki?
