Gaz i transport. Potencjał Trójmorza w liczbach (ANALIZA)

W sierpniu 2016 r. na szczycie w Dubrowniku odbyło się pierwsze spotkanie przedstawicieli 12 państw Europy Środkowo-Wschodniej położonych pomiędzy Morzem Adriatyckim, Bałtyckim i Czarnym (dalej: państwa ABC) w ramach Inicjatywy Trójmorza. Według danych z 2016 r., państwa te posiadają aż 27% terytorium UE, odpowiadają jednak jedynie za 10% PKB i znacząco odstają od „starej Europy” pod względem jakości i powszechności infrastruktury oraz dostępu do najnowszych technologii – piszą Kamil Moskwik i Emanuel Wanat, analitycy Instytutu Jagiellońskiego.

Inicjatywa Trójmorza stanowi szansę na rozwój gospodarczy, infrastrukturalny i energetyczny całego regionu, przyczyniając się w ten sposób do zwiększenia stabilności i bezpieczeństwa państw objętych inicjatywą oraz do nadrobienia dystansu dzielącego nas od krajów zachodnich. W niniejszym opracowaniu zostaną poruszone kwestie związane z potencjalnymi korzyściami związanymi z rozbudową infrastruktury gazowej i transportowej w ramach Trójmorza.

Trójmorze a Unia Europejska

Analizę należy zacząć od zestawienia danych dotyczących liczby ludności, zajmowanej powierzchni i PKB państw należących do inicjatywy Trójmorza, a Unii Europejskiej. Pozwoli to przybliżyć potencjalną rolę jaką może odegrać rozwój regionu z punktu widzenia UE. W tym celu została sporządzona poniższa tabela.

Tab.1 Kraje trójmorza w Unii Europejskiej (dane z 2016 roku)

	Ludność [mln]	Powierzchnia [tys. km2]	PKB 2016 [bln EUR]
UE	508	4463,6	14,8
Austria	8,7	83,9	0,36
Bułgaria	7,1	111	0,04
Chorwacja	4,2	56,5	0,04
Czechy	10,5	78,9	0,18
Estonia	1,3	45,2	0,01
Litwa	2,9	65,3	0,04
Łotwa	1,96	64,6	0,03
Polska	38,4	312,7	0,43
Rumunia	19,7	238,4	0,16
Słowacja	5,4	49	0,07
Słowenia	2,1	20,3	0,04
Węgry	9,8	93	0,12
Total	112,06	1218,80	1,54
Trójmorze w UE	22%	27%	10%

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych EuroStat

Bazując na tych danych można założyć, że wzrost gospodarczy w regionie Europy Środkowo-Wschodniej będzie czynnikiem wpływającym na rozwój UE – przyjmuje się tak, ponieważ państwa ABC stanowią 27% powierzchni UE, 22% jej ludności a zaledwie 10% jej PKB.

Infrastruktura gazowa

Jednym z najważniejszych aspektów Inicjatywy Trójmorza jest współpraca regionu w zakresie bezpieczeństwa energetycznego, a w szczególności w zakresie dywersyfikacji dostaw gazu ziemnego [1]. Obecnie, brak dywersyfikacji połączeń gazowych naraża państwa ABC na niekorzystne skutki związane z nadużywaniem pozycji monopolistycznej przez głównego eksportera[2].W celu przedstawienia pełnego obrazu sytuacji opracowano Tabelę 2, przedstawiającą dane dotyczące zużycia, importu oraz procentowego udziału Rosji w imporcie gazu ziemnego.

Tab. 2 Zestawienie danych dotyczących zużycia, importu oraz % udziałów Rosji w imporcie gazu ziemnego przez kraje Trójmorza (dane na 2017 rok)

Źródło: opracowanie własne

Jak wynika z powyższych danych, Państwa ABC są uzależnione od dostaw gazu ziemnego z Rosji, która – w zależności od państwa – odpowiada za dostawę od 54 do nawet 100% importowanego gazu. Skutki uzależnienia dostaw od jednego eksportera najlepiej widać na przykładzie Bułgarii, która jest w 100% uzależniona od importu gazu z Rosji,. W rezultacie cena za importowany gaz w kraju należy do najwyższych w Europie [3].

Projekt Trójmorza może pozwolić na złagodzenie powyższych skutków i dywersyfikację dostaw gazu ziemnego w regionie. Najważniejszym elementem w tym zakresie wydaje się być rozbudowa infrastruktury przesyłowej, która pozwoli na lepszą integrację z państwami Wspólnoty Energetycznej (m.in. dlatego, że uczestnictwo w niej zobowiązuje kraje spoza UE do przyjęcia unijnych standardów dotyczących energetyki) [1]. Ważną rolę w tym procesie może odegrać Polska, dając istotny impuls w przebudowie istniejącego modelu dostaw i handlu w regionie. Istotnym elementem będzie stworzenie w Polsce tzw. Hubu Gazowego czyli miejsca hurtowego obrotu gazem, który może obejmować cały kraj, lub nawet cały region [4]. Realizacja tego projektu będzie wymagała jednak zbudowania odpowiedniej infrastruktury oraz zawarcia zdywersyfikowanych kontraktów na dostawę gazu. Rozbudowa terminala regazyfikacyjnego LNG w Świnoujściu oraz budowa Baltic Pipe mogą być ważnymi elementami, które istotnie przyczynią się do realizacji omawianego przedsięwzięcia. W tym kontekście należy wspomnieć o tym, że GAZ-SYSTEM S.A. oraz Towarowa Giełda Energii podpisały list intencyjny w zakresie rozwoju Hubu Gazowego w Polsce. Strony są zainteresowane wypracowanie mechanizmów rynkowych dla sektora gazu w Polsce, a także współpracą regionalną w celu zintegrowania rynków [5].

Infrastruktura transportowa

Rozbudowa infrastruktury transportowej na osi Północ-Południe w regionie Europy Środkowo-Wschodniej jest kolejnym istotnym elementem inicjatywy Trójmorza. Według raportu PwC i Antlantic Council [6] przez ostatnie 20 lat w regionie zbudowano ok., 5,6 tys. km nowych autostrad, w tym samym okresie na nową infrastrukturę drogową wydano ok. 210 mld EUR. Według szacunków autorów raportu potrzeby inwestycyjne regionu wynoszą dodatkowo 615 mld EUR do 2025 roku.

W celu przedstawienia szerszej perspektywy przeanalizowano konkurencyjność gospodarek państw ABC w obszarze infrastruktury – bazowano na raporcie WEF- Global Competitiveness Index 2017-2018. W rankingu zdecydowanym liderem wśród Państw Trójmorza jest Austria, która zajmuje 14 miejsce, pozostałe kraje sklasyfikowane są w przedziale od 32 (Estonia) do 83 (Rumunia). Polska znajduje się na 44 miejscu. W raporcie PwC i Antlantic Council czytamy, że infrastruktura jest czwartą najważniejszą barierą rozwojową w Bułgarii, natomiast w Polsce siódmą.

Rys. 1.Miejsca Państw Trójmorza w rankingu WEF dotyczącym konkurencyjności

Źródło: Opracowanie własne na podstawie WEF: Global Competitiveness Index 2017-2018

Powyższe dane pokazują jednoznacznie, że rozwój infrastruktury transportowej będzie ważnym elementem, wpływającym na rozwój gospodarczy regionu. W tym kontekście należy wspomnieć o istotnym znaczeniu Transeuropejskiej Sieci Transportowej (TEN-T), której korytarze:

1) Morze Północne – Morze Bałtyckie;
2) Morze Bałtyckie – Morze Adriatyckie;
3) Ren – Dunaj;
4) Wschód/Wschodnia część regionu morza Śródziemnego
5) Morze Śródziemne;

– będą ważnym elementem wpisującym projekt rozbudowy połączeń transportowych regionu. Trzeba jednak zaznaczyć, że aby ten cel osiągnąć potrzebne będzie zrealizowanie 2 tys. projektów infrastrukturalnych w wyżej wymienionych korytarzach, według wstępnych szacunków potrzebna kwota oscyluje w granicach 384 mld EUR [7].

Podsumowanie

Kooperacja państw należących do Inicjatywy Trójmorza może być przyczynkiem do wypracowania rozwiązań, które będą elementem wzrostu ekonomicznej odporności regionu Europy Środkowo-Wschodniej. Głównym obszarem, który wymaga dofinansowania jest infrastruktura, zarówno gazowa jak i transportowa. Jak pokazała powyższa analiza kraje regionu są uzależnione od jednego dostawcy gazu ziemnego – Rosji, odpowiednie inwestycje w dywersyfikacje połączeń gazowych mogłyby dać impuls do stworzenia konkurencyjnego rynku gazu. Z drugiej strony nieodpowiedni rozwój infrastruktury transportowej jest barierą dla wzrostu gospodarczego regionu. Przez ostatnie 20 lat na nową infrastrukturę drogową wydano ok. 210 mld EUR, jednak nadal istnieje zapotrzebowanie na dalsze inwestycje w tym zakresie. Inicjatywa Trójmorza może przyczynić się do wzrostu zaufania w oczach inwestorów, oraz być platformą służącą do promowania interesów regionu i skutecznego pozyskiwania inwestycji. Przyczyni się do rozwoju regionu, a co za tym idzie całej Unii Europejskiej. Jednocześnie, inwestycje w budowę infrastruktury transportowej i energetycznej w regionie będą szansą dla polskiego sektora budowlanego, w tym dla budownictwa drogowego, który obecnie uzależniony jest od jednego zamawiającego (GDDKiA) i narażony na niekorzystne zmiany cen materiałów i pracowników. W przypadku stopniowego ograniczania dotacji Unii Europejskiej na budowę infrastruktury w Polsce, to właśnie ekspansja infrastrukturalna Trójmorza może stanowić alternatywne źródło dochodów dla polskich spółek, napędzając w konsekwencji polską gospodarką.

Bibliografia:

[1] Bartosz Bieliszczuk, Trójmorze: współpraca na rzecz unijnego i regionalnego rynku gazu. (dostęp: http://www.pism.pl/publikacje/biuletyn/nr-63-1505#)
[2]Hub Gazowy w Polsce (dostęp: http://rynekinwestycji.pl/hub-gazowy-w-polsce/ )
[3] AWEX SOFIA – THE ENERGY SECTOR IN BULGARIA
[4]Dariusz Malinowski, W polsce może powstać hub gazowy (dostęp: https://gazownictwo.wnp.pl/w-polsce-moze-powstac-hub-gazowy,308237_1_0_0.html )
[5]https://www.tge.pl/fm/upload/komunikaty/2015/2015_05_28__GAZ_SYSTEM_S_A__i_Towarowa_Gieda_Energii_podpisay_list_intencyjny_w_zakresie_rozwoju_hurtowego_rynku_gazu_w_Polsce.pdf
[6] PwC, Atlantic Council „Droga przyszłości – rozwój infrastruktury transportowej w Europie Środkowo-Wschodniej”
[7] PwC, Atlantic Council „Droga przyszłości – rozwój infrastruktury transportowej w Europie Środkowo-Wschodniej”