Gaz ziemny z USA zagrozi Rosji (ANALIZA)
ANALIZA
Andrzej P. Sikora, Mateusz P. Sikora
Instytut Studiów Energetycznych Sp. z o.o
W opublikowanej 16 listopada 2016 roku swojej corocznej analizie World Energy Outlook 2016, Międzynarodowa Agencja Energetyczna (IEA) w scenariuszu New Policies Scenario prognozuje, że światowy popyt na gaz ziemny będzie wzrastał średnio o 1,5 proc. rocznie do 2040 roku. Agencja podkreśla, iż gaz ziemny to surowiec najszybciej rozwijający się spośród paliw kopalnych, który zwiększa swój udział w światowym popycie na energię pierwotną z 21 proc. obecnie do 24 proc. w 2040 roku. Niewiele wolniejszy wzrost popytu na gaz ziemny jest również prognozowany w scenariuszu Current Policies Scenario, który opiera się o założenia już potwierdzone (do połowy 2016 roku) w krajowych dokumentach strategicznych. Odmienną wizję zakłada się w 450 Scenario, gdzie światowy popyt na gaz rośnie do połowy 2020 roku. W późniejszym okresie analizy popyt stabilizuje się na poziomie 4 tys. BCM, a ogólne tempo wzrostu jest zakładane na poziomie 0,5 proc. rocznie.
Rys. 1 Światowy popyt na gaz ziemny według scenariuszy WEO 2016, Opracowanie: Instytut Studiów Energetycznych; Źródło: WEO 2016
Wraz ze wzrostem popytu we wszystkich prognozach wzrastają ceny gazu ziemnego (Tabela 1). W scenariuszu New Policies Scenario cena gazu ziemnego w Stanach Zjednoczonych, Unii Europejskiej, Chinach i Japonii wynosi w 2030 roku odpowiednio 5,4 dol./mmBtu 10,3 dol./mmBtu, 11,6 dol./mmBtu i 11,9 dol./mmBtu. W scenariuszu Current Policies Scenario przewidywane ceny w 2030 roku to odpowiednio 5,9 dol./mmBtu, 11,1 dol./mmBtu, 12,5 dol./mmBtu, 13 dol./mmBtu. Najniższe ceny gazu ziemnego ze wszystkich prognoz zakłada scenariusz 450 scenario. W 2040 roku, na koniec analizy, ceny gazu ziemnego w Stanach Zjednoczonych powinny się kształtować na poziomie 5,4 dol./mmBtu, w Unii Europejskiej cena powinna oscylować w granicach 10 dol./mmBtu, a w Chinach i Japonii gaz ziemny powinien kosztować odpowiednio 10,5 i 10,9 dol./mmBtu.
| New Policies Scenario | Current Policies Scenario | 450 Scenario | ||||||||
| Realne ($2015) | 2015 | 2020 | 2030 | 2040 | 2020 | 2030 | 2040 | 2020 | 2030 | 2040 |
| IEA ropa naftowa ($/bbl) | 51 | 79 | 111 | 124 | 82 | 127 | 146 | 73 | 85 | 78 |
| Gaz ziemny ($/MMBtu) | ||||||||||
| Stany Zjednoczone | 2,6 | 4,1 | 5,4 | 6,9 | 4,3 | 5,9 | 7,9 | 3,9 | 4,8 | 5,4 |
| Unia Europejska | 7 | 7,1 | 10,3 | 11,5 | 7,3 | 11,1 | 13 | 6,9 | 9,4 | 9,9 |
| Chiny | 9,7 | 9,2 | 11,6 | 12,1 | 9,5 | 12,5 | 13,9 | 8,6 | 10,4 | 10,5 |
| Japonia | 10,3 | 9,6 | 11,9 | 12,4 | 9,9 | 13 | 14,4 | 9 | 10,8 | 10,9 |
Tabela 1 Ceny ropy naftowej i gazu ziemnego według scenariuszy, Opracowanie: Instytut Studiów Energetycznych; Źródło: WEO 2016
Gas prices are weighted averages expressed on a gross calorific-value basis. All prices are for bulk supplies exclusive of tax. The US price reflects the wholesale price prevailing on the domestic market. The China and European Union gas import prices reflect a balance of LNG and pipeline imports, while the Japan import price is solely LNG.
IEA podkreśla także, że światowa podaż (w scenariuszu New Policies Scenario) będzie wzrastać średnio o 1,4 proc. rocznie osiągając 3 800 mld m3 w 2020 roku. W dużej części spowodowane jest to faktem, że rozbudowywane są tzw. pływające magazyny (floating storage) oraz jednostki regazyfikujące, dzięki którym gaz ziemny może docierać do nowych, także mniejszych odbiorców. Skroplony gaz ziemny LNG zyskuje co raz więcej odbiorców co w efekcie ma pozwolić zwiększyć jego udziały w międzynarodowym handlu z 42 proc. w 2014 roku do 53 proc. w 2040 roku. Najbliższe lata będą więc areną walki o klienta/odbiorcę skroplonego gazu ziemnego LNG. Około 130 mld m3 dodatkowych mocy skraplających gaz ziemny jest aktualnie w budowie (Rys. 2) i będą oddane do 2020 roku. 85 proc. jest z tych budowanych mocy znajduje się w Australii i Stanach Zjednoczonych. O możliwej nadpodaży na rynku skroplonego gazu ziemnego informował także raport Qatar National Bank (QNB). Analizy pokazywały, że uruchomienie nowych projektów LNG w Australii, Stanach Zjednoczonych i Rosji spowoduje znaczną nadwyżkę zainstalowanej mocy i według przywołanego scenariusza jej wzrost wyniesie około 8 proc. rocznie do 2020.
Rys. 2 Moce skraplania gazu ziemnego według regionu, Opracowanie: Instytut Studiów Energetycznych; Źródło: WEO 2016
IEA dzięki World Energy Outlook 2016 wysłała w świat także bardzo ważną informację. Agencja pisze, że dodatkowy import LNG do Europy jest ograniczony po pierwsze przez powolny wzrost popytu spowodowany głównie przez niski poziom wzrostu gospodarczego oraz poprawę efektywności. Po drugie, wpływ na to ma niska cena emisji CO2, a w konsekwencji ceny węgla. Po trzecie, Amerykanie wprost informują o możliwości konkurencyjnych dostaw rosyjskiego surowca.
W naszej ostatniej analizie „Gaz ziemny – Rosja łatwo nie odda swojej strefy wpływów”, podkreślaliśmy, iż, mimo że amerykańskiego LNG w europejskiej infrastrukturze prawie w ogóle jeszcze nie ma, to oddziaływanie efektu „łupkowego LNG” na Europę jest oczywiste. Rosyjski Gazprom do znudzenia powtarza, iż amerykański LNG nie jest konkurentem na rynku europejskim…
Wręcz przeciwnie, amerykański gaz ziemny jest bardzo groźnym konkurentem, z czego doskonale zdaje sobie sprawę nie tylko Rada Nadzorcza Gazpromu, ale także sam Putin oraz rosyjscy obywatele patrząc na spadek wpływów do budżetu. Wystarczy zobaczyć, jak kształtują się dziś średnie miesięczne ceny rosyjskiego gazu ziemnego na granicy niemieckiej (Rys. 3). W styczniu 2014 roku cena wynosiła 10,90 dol./mmBtu czyli około 403,3 dol. 1 tys. m3, a na koniec września 2016 roku wynosi już tylko 3,96 dol./mmBtu czyli około 146,52 dol./1 tys. m3. Jest to różnica o ponad 255 dolarów! I jest to najniższy od września 2004 roku poziom, kiedy to średnia cena wynosiła 3,81 dol./mmBtu czyli około 140,97 dol./1 tys. m3.
Publikacja danych World Energy Outlook 2016 zbiegła się z dwiema równie ważnymi informacjami. Po pierwsze, opublikowaną przez amerykańska służbę geologiczną US Geological Survey informacją o odkryciu prawdopodobnie największych złóż węglowodorów w Stanach Zjednoczonych. Mowa tu o złożu Wolfcamp shale znajdującym się w tzw. Basenie Prmskim w Teksasie, gdzie według Geological Survey może znajdować się 20 mld baryłek ropy i 1,6 mld baryłek ekwiwalentu ropy naftowej gazu ziemnego.
Po drugie, danymi opublikowanymi przez amerykański Departament Energii, U.S. Department of Energy dotyczącymi eksportu skroplonego gazu ziemnego LNG z terminala Sabine Pass należącego do Cheniere Energy, Inc. Oznacza to, iż dzięki samej tylko instalacji funkcjonującej od lutego 2016 roku wyeksportowano już w różne kierunki świata około 3 mld m3 (1,06 bcf) gazu ziemnego pochodzącego z amerykańskich niekonwencjonalnych złóż. Średnia cena „łupkowego” gazu ziemnego w punkcie wyjścia kształtowała się na poziomie 4,67 dol./mmBtu czyli około 172,39 dol./1 tys. m3. Przypomnijmy, że łączny koszt transportu LNG z terminala Sabine Pass to dziś około 4,15 dol./mmBtu, czyli około 153,55 dol./1 tys. m3. Na formułę całego kosztu składa się 115 proc. ceny gazu w punkcie Henry Hub, około 2,25 dol./mmBtu opłaty technicznej za skroplenie gazu ziemnego (zapisanej w kontrakcie (2011r.) między Cheniere i Shell) oraz fracht..u
Co oznacza to dla Polski? Po pierwsze warto podkreślić, że dla ogłoszenia sukcesu w poszukiwaniu łupkowych węglowodorów na złożu Wolfcamp shale wykonano 3000 odwiertów! A to wszystko przy aktualnych cenach ropy naftowej na poziomie 40-50 dol./bbl, utrzymujących się w trendzie spadkowym od czerwca 2014. Przypomnijmy, że ogólnie wyszydzana dziś „polska rewolucja łupkowa” pozwoliła na wykonanie na terenie całej Polskie zaledwie 72 otworów wiertniczych w poszukiwaniu POLSKIEGO gazu łupkowego. A spółka, Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo, wykonała zaledwie 19 odwiertów.
Po drugie, nadal nie zakupiliśmy pierwszego metanowca z amerykańskim skroplonym gazem ziemnym. Artykułowana w prasie polska polityka gazowa (bo oficjalnej polityki gazowej/energetycznej nie ma!) przyjęła w ostatnich miesiącach bardzo twardą, antyrosyjską pozycję. Leśne poradniki sugerują, by podczas spotkania z niedźwiedziem przy szlaku nie patrzeć mu w oczy i nie wpadać w panikę. Sugerują by nie zbliżaj się do niego, ale również nie rzucać się do ucieczki. Dodatkowo przypominają by spokojnie odejść w przeciwnym kierunku. Tym kierunkiem dla Polski powinno być pokazanie, że jesteśmy w stanie zakupić, sprowadzić i wykorzystać właśnie „łupkowe LNG”. Warunki do zakupu amerykańskiego gazu LNG mogą być dla Europy korzystne. 22 czerwca 2016 roku ogłoszony 42 dniowy przestój zatłaczania gazu ziemnego do największego w Wielkiej Brytanii magazynu Rough spowodował skok kwotowań notowanego na brytyjskiej giełdzie NBP kontraktu Winter 16 (zima 16) do poziomu 6,411 dol./mmBtu. Cena była na tyle wysoka, że pozwoliła nie tylko pokryć klasyczną, wspomnianą wcześniej opłatę dla eksportu, lecz także opłatę techniczną za skroplenie gazu ziemnego.
Gajowy Marucha mówił, że nie wychodzi się na polowanie (na niedźwiedzia) nie znając swojego terenu oraz nie wiedząc co z takiego polowania może wyniknąć (zarządzanie ryzykiem) lub przynajmniej nie mając obok siebie pewnego, sprawdzonego i silnego partnera, na którego zawsze można liczyć. A my jak zwykle… Jakoś to będzie…
| Data wypłynięcia | Nazwa eksportera | Kraj dostawy | Nazwa metanowca | Wolumen (Mcf) | Wolumen (m3)* | Cena w punkcie wyjścia $/MMBtu |
Cena w punkcie wyjścia $/1000 m3 |
| 2-24-2016 | Sabine Pass Liquefaction, LLC | Brazylia | Asia Vision | 1 993 109 | 56 438 | 3,35 | 123,62 |
| 3-15-2016 | Sabine Pass Liquefaction, LLC | Indie | Clean Ocean | 2 843 575 | 80 520 | 3,77 | 139,11 |
| 3-26-2016 | Sabine Pass Liquefaction, LLC | Brazylia | Gaslog Salem | 3 270 357 | 92 605 | 3,62 | 133,58 |
| 3-28-2016 | Sabine Pass Liquefaction, LLC | Zjednoczone Emiraty Arabskie | Energy Atlantic | 3 391 066 | 96 023 | 3,95 | 145,76 |
| 4-8-2016 | Sabine Pass Liquefaction, LLC | Argentyna | Stena Clear Sky | 3 128 032 | 88 575 | 4,10 | 151,29 |
| 4-15-2016 | Sabine Pass Liquefaction, LLC | Portugalia | Creole Spirit | 3 700 091 | 104 774 | 3,41 | 125,83 |
| 4-25-2016 | Sabine Pass Liquefaction, LLC | Argentyna | Gaslog Salem | 3 181 993 | 90 103 | 3,87 | 142,80 |
| 5-10-2016 | Sabine Pass Liquefaction, LLC | Kuwejt | Creole Spirit | 3 609 595 | 102 211 | 3,12 | 115,13 |
| 5-16-2016 | Sabine Pass Liquefaction, LLC | Chile | Gaslog Shanghai | 3 107 118 | 87 983 | 4,54 | 167,53 |
| 5-26-2016 | Sabine Pass Liquefaction, LLC | Chile | Valencia Knutsen | 3 123 106 | 88 436 | 4,54 | 167,53 |
| 6-3-2016 | Sabine Pass Liquefaction, LLC | Argentyna | Maran Gas Sparta | 3 134 927 | 88 770 | 4,51 | 166,42 |
| 6-10-2016 | Sabine Pass Liquefaction, LLC | Argentyna | Maran Gas Delphi | 1 890 696 | 53 538 | 4,51 | 166,42 |
| 6-13-2016 | Sabine Pass Liquefaction, LLC | Argentyna | Maran Gas Apollonia | 3 134 966 | 88 772 | 4,51 | 166,42 |
| 6-23-2016 | Sabine Pass Liquefaction, LLC | Indie | SCF Mitre | 3 617 006 | 102 421 | 4,51 | 166,42 |
| 6-10-2016 | Sabine Pass Liquefaction, LLC | Chile | Maran Gas Delphi | 1 509 551 | 42 745 | 4,51 | 166,42 |
| 6-20-2016 | Sabine Pass Liquefaction, LLC | Chile | Clean Energy | 3 133 578 | 88 732 | 4,51 | 166,42 |
| 7-1-2016 | Sabine Pass Liquefaction, LLC | Hiszpania | Sestao Knutsen | 2 930 435 | 82 980 | 4,51 | 166,42 |
| 7-20-2016 | Sabine Pass Liquefaction, LLC | China | Maran Gas Apollonia | 3 132 116 | 88 691 | 5,60 | 206,64 |
| 7-14-2016 | Sabine Pass Liquefaction, LLC | Chile | Hispania Spirit | 2 996 099 | 84 839 | 5,60 | 206,64 |
| 7-18-2016 | Sabine Pass Liquefaction, LLC | Jordania | Gaslog Greece | 3 566 496 | 100 991 | 5,60 | 206,64 |
| 7-29-2016 | Sabine Pass Liquefaction, LLC | Chile | Maran Gas Delphi | 3 077 733 | 87 151 | 5,60 | 206,64 |
| 8-6-2016 | Sabine Pass Liquefaction, LLC | Argentyna | Clean Ocean | 2 190 415 | 62 025 | 4,32 | 159,41 |
| 8-6-2016 | Sabine Pass Liquefaction, LLC | Brazylia | Clean Ocean | 508 891 | 14 410 | 4,32 | 159,41 |
| 8-14-2016 | Sabine Pass Liquefaction, LLC | Brazylia | Lobito | 3 424 023 | 96 957 | 5,11 | 188,56 |
| 8-18-2016 | Sabine Pass Liquefaction, LLC | Dominikana | BW GDF Suez Everett | 2 944 980 | 83 392 | 5,20 | 191,88 |
| 8-23-2016 | Sabine Pass Liquefaction, LLC | Meksyk | Stena Clear Sky | 3 686 274 | 104 383 | 4,23 | 156,09 |
| 8-30-2016 | Sabine Pass Liquefaction, LLC | Indie | Oak Spirit | 3 701 179 | 104 805 | 4,74 | 174,91 |
| 8-4-2016 | Sabine Pass Liquefaction, LLC | Chile | Sestao Knutsen | 2 942 986 | 83 335 | 5,32 | 196,31 |
| 8-10-2016 | Sabine Pass Liquefaction, LLC | Chile | Maran Gas Sparta | 3 444 900 | 97 548 | 5,32 | 196,31 |
| 8-20-2016 | Sabine Pass Liquefaction, LLC | Chile | Gaslog Saratoga | 3 129 689 | 88 622 | 5,32 | 196,31 |
| 9-1-2016 | Sabine Pass Liquefaction, LLC | Kuwejt | SCF Melampus | 3 458 203 | 97 924 | 5,32 | 196,31 |
| 9-9-2016 | Sabine Pass Liquefaction, LLC | Turcja | Sestao Knutsen | 2 941 284 | 83 287 | 6,28 | 231,73 |
| 9-4-2016 | Sabine Pass Liquefaction, LLC | Indie | Ribera del Duero Knutsen | 3 638 872 | 103 040 | 4,73 | 174,54 |
| 9-11-2016 | Sabine Pass Liquefaction, LLC | Jordania | Maran Gas Delphi | 3 361 693 | 95 192 | 5,53 | 204,06 |
| 9-25-2016 | Sabine Pass Liquefaction, LLC | Meksyk | Maran Gas Sparta | 3 315 009 | 93 870 | 5,53 | 204,06 |
| Całość eksportu LNG | 106 160 043
(Mcf) |
3 006 089
(m3) |
4,67
(Średnia cena) |
172,39
(Średnia cena) |
|||
Tabela 2 Eksport gazu LNG z U.S., Opracowanie: Instytut Studiów Energetycznych; Źródło: U.S. Department of Energy
* liczone dla wzoru m³= ft³/35,3
