EN
Azerbejdżan, kraj na skrzyżowaniu Europy, Azji i Bliskiego Wschodu, znany z pięknych krajobrazów i rezerw gazu, odgrywa coraz ważniejszą rolę w kształtowaniu rynku energii w Europie, szczególnie w kontekście dywersyfikacji źródeł energii. Decyzje, które podejmuje nt. wydobycia i eksportu gazu mają istotny wpływ na bezpieczeństwo energetyczne regionu Bałkanów oraz całej Unii Europejskiej. Póki co, Azerbejdżan wywiązuje się z danych obietnic, ale również nawołuje Unię Europejską do zmiany podejścia odnośnie finansowania projektów energetycznych.
Azerbejdżan, pomimo skromnych rezerw [1] i geograficznej odległości od głównych graczy energetycznych, odgrywa kluczową rolę w kształtowaniu geopolityki gazu w Europie. Położony na skrzyżowaniu Europy, Azji i Bliskiego Wschodu, Azerbejdżan dysponuje zasobami gazu ziemnego, które – mimo bycia zdecydowanie mniejszymi od tych, którymi dysponuje Rosja, Katar czy Iran – mają strategiczne znaczenie dla Unii Europejskiej. Decyzje tego państwa w zakresie wydobycia, eksportu i polityki energetycznej mają wpływ na rynek gazu w regionie Bałkanów, a w konsekwencji także na całą Europę.
Azerbejdżan jest jednym z kluczowych dostawców gazu ziemnego, szczególnie po uruchomieniu systemu rurociągów transportujących gaz z regionu Morza Kaspijskiego do Europy. Najważniejszym projektem, który wpisuje się w strategię energetyczną Azerbejdżanu, jest Korytarz Południowy (Southern Gas Corridor). To kompleks infrastrukturalny, który obejmuje m.in. rurociąg Shah Deniz (wydobycie gazu z największego pola gazowego w regionie) oraz rurociągi TANAP i TAP, które transportują gaz przez Turcję, Grecję, Albanię i Włochy.
Azerowie mają ogromny potencjał, aby stać się alternatywnym źródłem dostaw gazu do Europy, zmniejszając w ten sposób uzależnienie od dostaw rosyjskich. W 2021 roku Azerbejdżan dostarczył do Europy około 8 miliardów metrów sześciennych gazu, ale według zoobowiązań prezydenta Ilham Aliyev’a, już w 2026 możemy spodziewać się wzrostu eksportu gazu do Europy do 14 miliardów rocznie [2].Oznacza to, że Azerbejdżan staje się kluczowym elementem w strategii dywersyfikacji źródeł energii w Europie.
Finansowanie pod znakiem zapytania
Nie jest to jednak tak proste, jak mogłoby się wydawać. Mimo chęci, kwestia finansowania ekspansji infrastruktury, która pozwoli na większy import jest kontrowersyjna.
Podczas 11. spotkania ministerialnego Rady Doradczej ds. Korytarza Gazowego Południowego i 3. spotkania ministerialnego Rady Doradczej ds. Zielonej Energii w Baku, które odbyło się 4 kwietnia, prezydent Ilham Aliyev powiedział, że Unia Europejska musi dokładnie przeanalizować swoją politykę finansową i w jaki sposób są wspierane długoterminowe projekty infrastrukturalne, jeśli chce nadal importować gaz ziemny z Azerbejdżanu. – Wszystkie (do tej pory) nasze główne projekty energetyczne – naftowe lub gazowe – były finansowane w 70 procent na zasadzie pożyczki instytucjonalnej i 30 procent na zasadzie finansowania korporacyjnego – powiedział Aliyev. – (…) Instytuje Europejskie muszą powrócić do tego podejścia [3] – dodał.
Bałkany – regionalna gra o gaz
Ponadto prezydent powiedział, że zakaz Europejskiego Banku Inwestycyjnego dotyczący nowego finansowania paliw kopalnych i brak długoterminowych kontraktów na zakup gazu stanowią ogromne bariery w ekspansji eksportu do UE.
Problemem Azerbejdżanu nie jest jednak tylko szeroko pojęta kwestia finansowania projektów (czy to na etapie konstrukcji, czy stabilnych kontraktów na dostawy) ale również jego „delikatne” położenie, które sprawia, że sytuacja geopolityczna jest dużo bardziej istotna niż w przypadku innych eksporterów.
Region Bałkanów jako jedno z najbardziej zróżnicowanych pod względem politycznym i gospodarczym obszarów Europy, co ma ogromne znaczenie w kontekście dostaw gazu. Z jednej strony jest to obszar, który w dużej mierze zależy od rosyjskiego gazu, z drugiej – odgrywa strategiczną rolę w tranzycie gazu z Azerbejdżanu do reszty Europy. W tym kontekście Azerbejdżan ma istotny wpływ na politykę energetyczną Bałkanów.
Dywersyfikacja dostaw a bezpieczeństwo energetyczne UE
Korytarz Południowy i rurociąg TAP przebiegają przez Grecję, Albanię i Włochy, co daje krajom bałkańskim alternatywne źródło gazu, zmieniając ich dotychczasowe zależności od rosyjskiego gazu. Z tego powodu Azerbejdżan staje się istotnym elementem w geopolitycznych kalkulacjach państw bałkańskich. Dla tych krajów decyzje Azerbejdżanu mogą oznaczać nie tylko zmianę w strukturze dostaw energii, ale także poprawę relacji z Unią Europejską i wzrost stabilności energetycznej.
Decyzje Azerbejdżanu mają także ogromne znaczenie dla kształtowania przyszłych rynków gazu w Europie. Przewidywana rozbudowa Korytarza Południowego i zwiększenie eksportu gazu do Europy to odpowiedź na rosnące zapotrzebowanie na energię, zwłaszcza po wstrząsach związanych z wojną na Ukrainie. Dywersyfikacja źródeł gazu, a także tworzenie alternatywnych szlaków dostaw, stanowi istotny element unijnej polityki energetycznej, która ma na celu zapewnienie stabilności i bezpieczeństwa energetycznego.
Kiedy Azerbejdżan decyduje o zwiększeniu wydobycia gazu lub rozbudowie infrastruktury, jego decyzje mają wpływ na ceny gazu w całej Europie, szczególnie w południowej części kontynentu. Współpraca z krajami bałkańskimi w zakresie transportu gazu daje Azerbejdżanowi możliwość negocjowania korzystniejszych warunków z krajami Unii Europejskiej i wzmacniania swojej pozycji na rynku energetycznym.
Choć Azerbejdżan odgrywa coraz ważniejszą rolę w dostawach gazu do Europy, to jego decyzje wciąż są obarczone pewnym ryzykiem. Konflikty o charakterze geopolitycznym w regionie, takie jak napięcia z Armenią, czy złożona sytuacja polityczna w krajach bałkańskich, mogą wpływać na bezpieczeństwo dostaw. Ponadto, presja ze strony Rosji, która stara się utrzymać dominację w regionie, również stanowi niebywałe wyzwanie.
Nowy partner Europy czy tylko przejściowa alternatywa?
Dodatkowo, rozwój nowych technologii, takich jak odnawialne źródła energii oraz wprowadzenie polityk mających na celu zmniejszenie zależności od paliw kopalnych, może wpłynąć na popyt na gaz ziemny w przyszłości. Azerbejdżan, choć już teraz jest kluczowym dostawcą, musi więc mierzyć się z dynamicznie zmieniającym się rynkiem energetycznym.
Decyzje Azerbejdżanu dotyczące wydobycia, eksportu gazu i współpracy z krajami bałkańskimi mają ogromny wpływ na ceny gazu w Europie. Azerbejdżan staje się nie tylko alternatywnym dostawcą gazu, ale także kluczowym elementem polityki energetycznej Unii Europejskiej, szczególnie w kontekście dywersyfikacji źródeł energii i zmniejszania zależności od rosyjskich surowców. Jednak decyzje Azerbejdżanu są także obarczone ryzykiem, związanym z niestabilnością polityczną w regionie oraz zmieniającymi się trendami na rynku energetycznym. W przyszłości, zależność Europy od Azerbejdżanu może rosnąć, ale także wymagać elastyczności i gotowości do adaptacji w obliczu wyzwań geopolitycznych i technologicznych.
Magdalena Kuffel
Bibliografia:
1. Zgodnie z danymi IEA, Azerbejdżan posiada około 1,3 biliona metrów sześciennych udokumentowanych rezerw gazu ziemnego. Największym złożem gazu w Azerbejdżanie jest pole Shah Deniz. Dla porówniania, największe zasoby na świecie: Rosja – 38 bilionów metrów sześciennych; Iran – 34 a Katar – 25.
2. President Aliyev Highlights Plans for Gas Supply Expansion to Europe, Investment Growth – Caspian News
3. Azerbaijan urges EU to reassess finance restrictions on gas corridor expansion | Reuters , President Aliyev Highlights Plans for Gas Supply Expansion to Europe, Investment Growth – Caspian News
Putin zezwala Goldman Sachs na sprzedaż rosyjskich udziałów w sektorze ropy i gazu
