– Formuła Partnerstwa Publiczno-Prywatnego (PPP) może być tym modelem współpracy i dystrybucji środków publicznych oraz prywatnych, która rozrusza rynek projektów infrastrukturalnych i może być odpowiedzią na problem z dostępem do finansowania dla sektora publicznego, szczególnie samorządowego – pisze Kamila Jachnik-Czarnecka, radca prawny, Senior Associate w praktyce Infrastruktura w kancelarii Kochański i Partnerzy.
Zgodnie z opublikowanymi danymi za trzeci kwartał 2023 roku formuła PPP zalicza dołek – ilość i wartość kontraktów spadła do wolumenów z jakimi mieliśmy do czynienia w momencie wejścia w życie ustawy o partnerstwie publiczno-prywatnym na początku 2009 roku.
Prognozuje się jednak, że to formuła PPP może być tym modelem współpracy i dystrybucji środków publicznych oraz prywatnych, która rozrusza rynek projektów infrastrukturalnych i może być odpowiedzią na problem z dostępem do finansowania dla sektora publicznego, szczególnie samorządowego.
Mając na względzie trudne warunki ekonomiczne, w których funkcjonuje aktualnie sektor budowlany i potrzebę pozyskiwania nowych formuł realizacji projektów budowlanych gwarantujących bieżące funkcjonowanie i rozwój przedsiębiorstw, przedsięwzięcia prowadzone w formule PPP mogą być jednym z rozwiązań, które zapewnią sektorowi publicznemu finansowanie projektów publicznych przez partnerów prywatnych w zamian za następnie przez lata ponoszone przez podmiot publiczny opłaty na rzecz partnera prywatnego. Na rzeczywistość z jaką mierzy się rynek w czwartym kwartale 2023 roku wpływało bowiem również widmo kończących się środków unijnych zapewniających organom publicznym możliwość prowadzenia niezbędnych inwestycji i wypełnianie obowiązku świadczenia usług o charakterze publicznymi.
Wraz z końcem IV kwartału 2023 roku, w obecnej wymagającej i trudnej sytuacji ekonomicznej, warto zwrócić swoją uwagę w stronę aktualnej i prognozowanej sytuacji inwestycji prowadzonych w formule partnerstwa publiczno – prywatnego (PPP). Czy ten rynek zareagował na zmieniającą się koniunkturę, czy prognozujemy większe zainteresowanie formułą PPP w najbliższej przyszłości?
Na początek kilka faktów:
Liczby nie zostawiają złudzeń – aktualny rok, a przynajmniej jego pierwsze półrocze były rekordowo niskie, jeśli chodzi o ilość zawartych nowych umów realizowanych w formule PPP. Powyższe liczby (czyli łącznie 4 projekty w 2023) zawierają w sobie również inwestycję realizowaną z wykorzystaniem procedury zawierania umów o koncesje budowlane. Przyczyną powyższej sytuacji może być ostrożność zarówno strony publicznej jak i prywatnej do zawierania nowych zobowiązań w sytuacji braku stabilności ekonomicznej i politycznej.
Powyższemu wykresowi warto przyjrzeć się również w kontekście historycznym i sytuacji ekonomicznej w poprzednich latach i wpływowi powyższego na sytuację rynku PPP. Czy oznacza to, że w kolejnych latach powinniśmy spodziewać się zwiększonego zainteresowania i większej efektywności formuły PPP? Zdaje się być do prawdopodobne wskazując z jednej strony na dążenie do zapewnienia ciągłości funkcjonowania sektora prywatnego oraz konieczności poszukiwania źródeł finansowania przez sektor publiczny. Dodatkowo wyjście ze spowolnienia ekonomicznego w którym obecnie się znajdujemy – również może zwiększyć ilość toczących się postepowań opartych o formułę PPP.
Aktualnie, na różnych etapach zaawansowania – od wstępnych dotyczących wyboru doradców i przeprowadzenia oceny efektywności przez prowadzenie negocjacji, nabór wniosków oraz ostatecznie etap składania ofert łącznie procedowanych jest 48 projektów na łączna kwotę prawie 9,9 mld zł (z czego prawie połowa tej wartości przeznaczona jest na projekt budowy portu zewnętrznego w Gdyni).
Dla porównania i poglądu co do ogólnych wartości inwestycji prowadzonych w formule PPP od 2009 roku do końca września 2023 roku warto podać, że przez ten czas zawarto 179 umów PPP o łącznej wartości ok. 9,2 mld zł. Średnia wartość zawartych umów w poprzednim 2022 roku wyniosła 29 mln zł, natomiast średnia dla wszystkich zawartych umów od 2009 roku wynosi 53 mln zł na jedną umowę. Jest to jednak średnia na którą składają się zarówno inwestycje o wartości setek milionów złotych jak i te opiewające na znacząco mniejsze kwoty. Skala jednak pokazuje, że jest to fragment rynku, który może pomóc ponownie rozpędzić się gospodarce, szczególnie w sektorach związanych z efektywnością energetyczną (28 umów od 2009 roku), sektorem infrastruktury transportowej (26 umów od 2009) sportu i turystyki oraz sektorem gospodarki wodno-kanalizacyjnej (po 24 umowy od 2009 roku).
O trudnej sytuacji na rynku budowlanym mówi się w ostatnich miesiącach dużo i głośno. W m.in. sektorze budowlanym powoli podnosi się skala wszczynanych postępowań upadłościowych, natomiast znacząco wzrasta liczba postępowań restrukturyzacyjnych (w I i II kwartale 2023 wszczęto 2160 postępowań restrukturyzacyjnych z czego 13,34 procent przez podmioty z branży budowlanej). Zauważalne jest obniżenie wykorzystania mocy produkcyjnych przedsiębiorstw budowlanych. Co za tym idzie – nowe kontrakty budowlane będą tym co będzie niezbędne dla zapewnienia ciągłości działalności firm budowlanych oraz dla ponownego ożywienia ekonomicznego branży.
Po drugiej stronie mamy sektor publiczny. Ten mierzy się również ze skutkami ekonomicznymi wydarzeń ostatnich 3-4 lat oraz niestety w dużej mierze ułomnością systemu finansowania inwestycji infrastrukturalnych. I również on potrzebuje partnera, który umożliwi sprawne przeprowadzanie niezbędnych projektów, wesprze w zakresie pozyskiwania funduszy oraz obsługi prawnej oraz podzieli się ryzykiem prowadzenia inwestycji publicznych. Przy jednoczesnym zmniejszeniu się ilości środków unijnych z których mogłyby skorzystać podmioty publiczne, prognozuje się, że wzrosnąć może zainteresowanie przedsięwzięciami prowadzonymi w formule PPP.
Zgodnie z przygotowaną i uchwaloną 25 września 2023 roku „Polityką Rządu w zakresie rozwoju partnerstwa publiczno-prywatnego do roku 2030”, wykorzystanie formuły PPP, w tym formuły hybrydowej tj. ze wsparciem finansowania projektów z funduszy europejskich, może pozwolić na minimalizowanie wpływu złej koniunktury na sektor publiczny. Wynika to głównie z faktu, że umowy o PPP są zobowiązaniami długoterminowymi, umożliwiającymi ograniczenie wydatków publicznych w fazie inwestycyjnej oraz podział ryzyk na etapie operacyjnym. Co więcej, przy odpowiednim podziale ryzyka pomiędzy stronami, przedsięwzięcia takie mogą być również kwalifikowane poza długiem publicznym. Te czynniki korzystnie wpływają na zwiększenie możliwości inwestycyjnych sektora publicznego i pozwalają na realizację większej liczby zadań publicznych w tym samym czasie.
Przeszkody jakie aktualnie pojawiły się na drodze do zwiększenia liczby przedsięwzięć realizowanych w formule PPP, związane są głównie z możliwościami i opłacalnością ich finansowania.
W zdecydowanej większości przypadków, partnerzy prywatni pozyskują finansowanie zewnętrzne na pokrycie kosztów inwestycyjnych w projektach PPP. Finansowanie jest pozyskiwane na warunkach rynkowych, które nie uwzględniają preferencji dla formuły PPP, przez co – biorąc pod uwagę specyfikę PPP – koszty finansowania mogą być wyższe, niż w projektach tradycyjnych. Ponadto, w związku z obecnym kryzysem ekonomicznym, obserwowany jest znaczny wzrost kosztów pozyskania środków finansowych na rynku instytucji bankowych. Co więcej, prognozy przewidują, że sytuacja ta może się utrzymać przez kilka lat. Nie można zatem wykluczyć, że koszt ten będzie jeszcze wzrastał.
Jako że koszty pozyskania finansowania zwiększają wartość oferty partnera prywatnego, konieczność ich poniesienia spoczywa de facto na podmiocie publicznym. Jednostki samorządu terytorialnego zasygnalizowały już jednostce ds. PPP w Ministerstwie Funduszy i Polityki Regionalnej potrzebę zapewnienia długoterminowego, preferencyjnego względem warunków rynkowych, finansowania zwrotnego, które JST będą mogły przeznaczyć na sfinansowanie opłaty za dostępność.
To szczególnie istotne, aby za stanowiskiem rządu oraz opinią środowiska o faktycznych zaletach formuły PPP, szły również rozwiązania kompleksowo wpływające na konkurencyjność tego rozwiązania.
Kochański i Partnerzy: Skąd wziąć uran na potrzeby polskiego atomu?
