Najbardziej znaczącą informacją dotyczącą małych reaktorów modułowych (SMR) w Polsce w ostatnim półroczu było opublikowanie w maju 2023 roku ogólnej opinii prezesa PAA o reaktorze BWRX-300, którego budowę planuje spółka Orlen Synthos Green Energy (OSGE). Uwagi do tej opinii przedstawia Andrzej Mikulski, emerytowany pracownik instytutów w Świerku i Państwowej Agencji Atomistyki.
Przypomnijmy najważniejsze etapy postępowania administracyjnego: wnioski o wydanie ogólnych opinii prezesa PAA dla reaktora BWRX-300 planowanego przez Orlen Synthos Green Energy (OSGE) i dla reaktora VOYGR (NuScale) planowanego przez KGHM złożone w lipcu ubiegłego roku, wnioski o wydanie decyzji zasadniczych dla sześciu lokalizacji reaktora BWRX-300 i jednej lokalizacji reaktora VOYGR złożone w kwietniu 2023 roku, wniosek o wydanie opinii środowiskowej dla reaktora BWRX-300 zlokalizowanego w Stawach Monowskich koło Oświęcimia (teren kombinatu chemicznego należącego do Grupy Synthos) złożony do Generalnej Dyrekcji Ochrony Ministerstwa w czerwcu 2023 roku.
Przypomnijmy kilka faktów technicznych. Reaktor BWRX-300 to wrzący reaktor z naturalnym obiegiem wody chłodzącej o mocy 300 MWe oferowany przez amerykańsko-japoński koncern General Electric Hitachi Nuclear (GEH Nuclear). Firma General Electric buduje reaktory wrzące (BWR) od ponad 60 lat, a ten jest dziesiątym projektem reaktorów tego typu. Zaczynano od reaktora z obiegiem chłodzenia wymuszonym pompami zwiększając moc od 207 MWe w EJ Dresden (USA) do 1520 MWe w reaktorze ESBWR, ale nie znalazł on inwestora. Koncern GEH podążając za światową tendencją upraszczania konstrukcji i zmniejszania mocy powrócił do kiedyś pracujących i sprawdzonych własnych konstrukcji tego reaktora z obiegiem naturalnym zwiększając jego moc z 60 MWe (reaktory Humboldt Bay nr 3 w USA i Dodewaard w Holandii) właśnie do 300 MWe. Reaktor ten uzyskał w marcu 2023 roku pozytywną opinie ze strony kanadyjskiego dozoru jądrowego (CNSC) i podpisana została umowa na budowę pierwszego reaktora na terenie EJ Darlington z terminem uruchomienia w 2028 roku.
Zainteresowanie budową reaktora BWRX-300 w Polsce jako pierwszy wyraził prywatny koncern chemiczny Synthos należący do Michała Sołowowa w październiku 2019 roku podpisując porozumienie o współpracy z GEH Nuclear w 2020 roku i tworząc spółkę Synthos Green Energy w 2020 roku oraz uzyskując wyłączność na budowę tego reaktora w Polsce. Następnie państwowy koncern PKN Orlen i prywatna spółka ZE PAK podpisały listy intencyjne o współpracy przy tym reaktorze z firmą Synthos Green Energy. W następstwie tego PKN Orlen podpisał w grudniu 2021 roku umowę inwestycyjną na utworzenie spółki joint venture Orlen Synthos Green Energy (OSGE), której głównym celem jest przygotowanie i komercjalizacja w Polsce technologii reaktorów BWRX-300. Od tego czasu działania dotyczące tego reaktora nabrały wyraźnego tempa, czego przykładem jest uzyskanie wymienionej opinii i dalej opisane działania. Natomiast ZE PAK wycofał się ze współpracy kierując swe zainteresowanie na koreańskie reaktory dużej mocy APR1400 i podpisując z koncernem KHNP umowę o współpracy w październiku 2022 roku.
Wniosek złożony do PAA dotyczył wybranych założeń technicznych technologii reaktora BWRX-300 z zakresu, takich jak:
– ochrona reaktora przed zagrożeniami wewnętrznymi i zewnętrznymi,
– rozszerzone warunki projektowe,
– system obudowy bezpieczeństwa reaktora,
– klasyfikacja systemów bezpieczeństwa,
– systemów, elementów konstrukcji i wyposażenia obiektu jądrowego,
– obieg chłodzenia reaktora, rdzeń reaktora, systemy elektryczne, aparatura kontrolno-pomiarowa,
– ochrona radiologiczna.
Ogólna opinia prezesa PAA wydana została 23 maja 2023 roku i wskazano w niej, że założenia techniczne technologii reaktora BWRX-300 są zgodne z krajowymi wymogami bezpieczeństwa jądrowego, które wynikają z ustawy – Prawo atomowe i wydanych szczegółowych rozporządzeń, ale pozostają jeszcze zagadnienia, których ocena wymaga dokładniejszych analiz po dostarczeniu dodatkowych informacji.
Na temat wydanej opinii, Rafał Kasprów, prezes OSGE powiedział: „Uzyskana przez OSGE ogólna opinia dotycząca reaktora BWRX-300 to ważny, pierwszy krok na drodze do przeprowadzenia prac licencyjnych umożliwiających budowę modułowych elektrowni jądrowych firmy GEH w Polsce. Warto zwrócić uwagę na fakt, że w związku z zawartym w marcu w Waszyngtonie porozumieniem technologicznym w USA powstaje projekt kompletnej elektrowni opartej o technologię BWRX-300 obejmujący wyspę nuklearną łącznie z reaktorem. Projekt będzie uwzględniać wszystkie wymogi regulacyjne i standardy techniczne wymagane polskim prawem. Dobra i otwarta współpraca z Państwową Agencją Atomistyki to dla nas jeden z kluczowych czynników decydujących o powodzeniu naszego projektu, dlatego dziękujemy całemu zespołowi PAA za merytoryczną i profesjonalną współpracę w czasie wielomiesięcznych prac związanych z wydaniem ogólnej opinii”.
Spółka OSGE w oczekiwaniu na wydanie opinii przez PAA prowadziła szeroko zakrojoną działalność na rzecz budowy tych reaktorów w Polsce, która przejawiała się przez:
– zawarcie umowy z Narodowym Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) celem będzie określenia warunków współdziałania w zakresie budowy w Polsce niedużych modułowych elektrowni jądrowych opartych na technologii SMR (16.03.2023),
– podpisanie umowy na wspólne z kanadyjskim koncernem energetycznym Ontario Power Generation (OPG) i amerykańską firmą Tennessee Valley Authority (TVA) przygotowanie projektu elektrowni z reaktorem BWRX-300 (23.03.2023),
– przedstawienie pierwszych siedmiu potencjalnych lokalizacji dotyczących budowy reaktorów BWRX-300, którymi są Ostrołęka, Włocławek, Stawy Monowskie (Oświęcim), Dąbrowa Górnicza, Kraków-Nowa Huta, Specjalna Strefa Ekonomiczna Tarnobrzeg – Stalowa Wola i Warszawa (17.04.2023),
– złożenie wniosków dotyczących decyzji zasadniczej dla pierwszych sześciu wymienionych wyżej lokalizacji, a siódma dla Warszawy będzie złożona w późniejszym terminie (27.04.2023),
– zaangażowanie się z szeregiem wyższych uczelni technicznych (Akademia Górniczo-Hutnicza, Politechniki: Gdańska, Krakowska, Koszalińska Poznańska, Śląska, Wrocławska i Warszawska), Uniwersytetem Warszawskim oraz Siecią Badawczą Łukasiewicz w kształcenie kadr i budowę centrum kształcenia dla energetyki jądrowej (31.05.2023),
– poszerzenie współpracy i uzyskanie wsparcia z Ontario Power Generation w Kanadzie i jej spółkami zależnymi przy wdrażaniu i eksploatacji reaktorów SMR w Europie i Wielkiej Brytanii. (02.06.2023).
Przy podpisywaniu tej ostatniej umowy uczestniczył premier Mateusz Morawiecki, który w czasie pobytu w Kanadzie wizytował teren EJ Darligton, gdzie rozpoczęły się już prace ziemne przy budowie reaktora BWRX-300. Warto wiedzieć, że umowa ta wpisuje się w szereg poprzednich umów zawartych przez OSGE z różnymi firmami i stanowi zapowiedź poszerzenia działalności na rzecz wdrażania i eksploatacji tych reaktorów w Polsce i innych krajach Europy.
Na koniec jeszcze takie dwie uwagi:
– podpisane porozumieniu między OSGE i NFOŚiGW (według doniesień internetowych) zawiera następujące zdanie „Docelowo w latach 2029-2036 ma powstać w naszym kraju sieć czystych ekologicznie elektrowni nuklearnych SMR o łącznej mocy około 10.000 MWe”, które budzi moje poważne obawy, gdyż nie posiadamy doświadczeń eksploatacyjnych reaktora BWRX-300, a opieranie się na doświadczeniach eksploatacyjnych nawet dwóch podobnych reaktorów ale o mniejszej mocy nie jest w pełni uzasadnione, a planowanie budowy ponad 30 takich reaktorów w Polsce do 2036 roku w obecnej chwili uważam za nieodpowiedzialne, by nie użyć mocniejszego określenia,
– szkoda, że PAA wzorem amerykańskiego dozoru jądrowego nie publikuje na swojej stronie internetowej ani materiałów otrzymanych do oceny ani swoich opinii o poszczególnych reaktorach (oczywiście z pominięciem informacji stanowiących tajemnicę techniczną i handlową).
Pisząc o reaktorach SMR w Polsce nie można zapominać, że nad innym reaktorem VOYGR amerykańskiej firmy NuScale Nuclear pracuje kombinat miedziowy KGHM, który aktualnie oczekuje na podobną opinię ze strony PAA oraz złożył wniosek o decyzję zasadnicza w sprawie tego reaktora. Poza tymi dwoma firmami: OSGE i KGHM, są jeszcze inne przedmioty gospodarcze deklarujące zainteresowania małymi reaktorami modułowymi, ale to już temat na inny artykuł.
Artkuł ukazał się w kwartalniku Postępy Techniki Jądrowej, nr 2/2023, s.48-49
Jakóbik: Mały atom to przyszłość, ale musi się jeszcze urodzić (WIDEO)
