Moskwik: Holenderską chorobę Rosji uleczy tylko Unia Europejska
KOMENTARZ
Kamil Moskwik
Współpracownik BiznesAlert.pl
Firma konsultingowa Wood Mackenzie przygotowała prognozę dotyczącą przyszłości rosyjskiego sektora naftowego. Według spółki sankcje nałożone na Rosję z zachodu oraz coraz niższe ceny ropy naftowej będą miały istotny wpływ na znaczne zmniejszenie lub całkowitą rezygnacje z projektów wydobywczych oraz strukturalnych które wymagają dużych nakładów finansowych. Ten fakt jest bardzo istotny ze względu polityki prowadzonej przez Moskwę, odpowiedzią na zachodnie sankcje miało być przeorientowanie dostaw na kierunek azjatycki, bazą surowcową miała stać się Syberia Wschodnia. Obszar ten nie jest odpowiedni zagospodorowany i w znacznym stopniu odbiega od Syberii Zachodniej. Sankcje jakie zostały nałożone zahamowały rozówj nowych, perspektywicznych złóż węglowodorów na obszarze całego kraju. Prognoza Wood Mackenzie przewiduje, że na długi okres czasu dostawy rosyjskiej ropy do Europy zostaną zabezpieczone. [1].
Rys.1 Miesięczny eksport rosyjskiej ropy naftowej z wyznaczoną linią trendu (2014)
Źródło: tradingeconomics.com / Central Bank of Russia
Interpretując powyższy rysunek zauważamy, że największy eksport surowca wystąpił w marcu oraz kwietniu 2014 roku. Wyznaczona linia trendu ma charakter malejący. Linie trendu wyznaczają kierunek bieżącej tendencji. Analizując rosnącą linię trendu, wyznaczamy układ coraz większych minimów, które możemy połąćzyć prostą. Taką linię określamy także linią wsparcia, której przebicie może stanowić sygnał spowolnienia trendu lub jego odwrócenia. W przypadku trendu malejącego, wyznaczają go coraz niższe maksima, jest on linią oporu. Jego istotne naruszenie stanowi sygnał, że za chwilę może nastąpić odwrócenie trendu. [2]
Sektor energetyczny Rosji składa się z dwóch głównych ogniw: przemysłu naftowego oraz gazowego, stanowią one fundamentalną podstawę funkcjonowania rosyjskiej gospodarki. Jak podają dane rządowe wypracowują one ponad jedną czwartą PKB, jedną trzecią produkcji przemysłowej oraz dochodu budżetu skonsolidowanego oraz mniej niż połowę budżetu federalnego. [3] Warto zaznaczyć, że gospodarka rosyjska jest mocno uzależniona od wyżej wymienionych sektorów, wartość sprzedaży surowców stanowi około dwóch trzecich całego rosyjskiego eksportu. Sektor ropy naftowej ma największy udział w tworzeniu rosyjskiego PKB. Silne uzależnienie rosyjskiej gospodarki od dochodów ze sprzedaży ropy i gazu ziemnego powoduje jej silną zależność od koniunktury na międzynarodowych rynkach surowców, taka sytuacja jest niebezpieczna ze względu bezpieczeństwa ekonomicznego kraju, powoduje to dużą wrażliwość na gwałtowne zmiany terms of trade(wskaźnik określający relację zmian cen towrów eksportowanych do zmian cen towarów importowanych), co w określonych okolicznościach może doprowadzić do destabilizacji gospodarczej kraju.
Rys.2 Roczne tempo wzorstu PKB w Rosji w latach 2006-2014
Źródło: tradingeconomics.com / Federal State Statistic Service
Analizując wykres numer dwa, odrazu zauważamy, że w 2009 roku, nastąpił gwałtowny spadek rosyjskiego PKB (spadek o 7,8%), głównym powodem takiego stanu rzeczy był spadek cen ropy naftowej. W kolejncyh latach nastąpił wzrost rosyjskiego PKB. W ubiegłym roku nastąpił znaczny spadek cen ropy naftowej, istnieje silna zależność pomiędzy cenami ropy naftowej a rosyjską gospodarką. Ministerstwo Rozwoju Gospodarczego Federacji Rosyjskiej skorygowało swoją prognoze makroekonomiczną na rok 2015, zakładając średnią cene ropy naftowej Uralus na poziomie 50 dolarów za baryłkę. Międzynarodowy Fundusz Walutowy przedstawił przewidywania dotyczące wartośc rosyjskiego PKB, według ich prognozy produkt krajowy brutto zmniejszy się w 2015 roku o 3%, bardzo podobną opinię wydało Ministerstwo Rozowju Gospodarczego Federacji Rosyjskiej. Przygotowana korekta prognozy przez MRG FR posłuży do przygotowania nowelizacji budżetu Federacji Rosyjskiej na rok 2015. [4] Europejski Brank Odbudowy i Rozwoju, wydał mniej optymistyczną prognozę według niej gospodarka Rosji w tym roku zmniejszy się o 4,8%, głównymi czynnikami wpływającymi na taką sytuacje są niskie ceny ropy oraz zachodnie sankcje.
Holenderska choroba Rosji
Dostęp do złóż naturlanych może stać się zagrożeniem dla wzrostu gospodarczego kraju. Nierozsądne gospodarowanie oraz złe dostosowanie intrumentów polityki handlowej jeste jednym z czynników takiego stanu rzeczy.[5] Prowadzi to do uzależnienia gospodarki od jednego sektora, co może doprowadzić do patologii systemu gospodarczego. Warto postawić tezę, Rosja cierpi na „chorobę holenderską”. Ekonomiczna definicja terminu „choroby holenderskiej” oznacza negatywne skutki gospodarcze odkrycia złóż surowców naturalnych. Zyski jakie uzyskuje Państwo ze sprzedaży ropy czy gazu prowadzi do deindustralizacji, zmienia społeczeństwo lub jego część w klasę rentierów (osoba utrzymująca się z dochodów płynących od posiadanego kapitału).[6] Szczególnie na chorobę holenderską narażone są małe państwa, które nie mają wpływu na kształtowanie się światowych cen, gospodarki otwarte, posiadający wysoki wskaźnik eksportu do PKB oraz państwa o niezróżnicowanej strukturze eksportu opartej na surowcach. Choroby można unieknąć w momencie gdy państwo oraz gospodarka znajdują się na wysokim poziomie rozwoju w momencie odkrycia złóż (przykład Norwegii).
Na powstanie choroby holenderskiej w wymiarze makroekonomicznym mają wpływ cztery czynniki dwa endogeniczne: działanie choroby holenderskiej i użależnienie gospodarki od branży surowcowej oraz dwa egzogeniczne: długoterminowe pogarszanie się warunków wymiany o niestabilnośći kształtowania się cen surowców na rynku międzynarodowym. Wyżej wymienione czynniki są ze sobą ściśle powiązane oraz powinny być wzięte pod uwagę przy planowaniu strategii oraz polityki gospodraczej państwa, mającej na celu przeciwdziałąnie „kłątwie bogactwa” w wymiarze makroekonomicznym.
Bogactwo surowcowe Rosji w penym stopniu zaburza zdolność kraju do podejmowania racjonalnych i optymalnych decyzji w obszarze polityki gospodarczej, skutkiem takiego działąnia jest koncentrowanie się na osiągnięciu łatwych korzyści z handlu surowcami. Wysokie opodatkowanie sektora naftowo-gazowego nie stwarza włąściwych możliwości do modernizacji oraz rozwoju gospodarki. Taka polityka prowadzi do podwójnego uzależnienia gospodarki od sektora paliwowo-energetycznego. [7]
Znaczenie Unii Europejskiej dla Rosji
Rosja eksportuje ponad połowę swojej całkowitej produkcji ropy naftowej i około 30% gazu ziemnego. Eksport do Europy ma podstawowe znaczenie. Większość eksportu surowców przypada na Unię Europejską, po 2004 roku wzrosłą zależność Rosji od rynku unijnego, jego udział wzrósł do około 63% w przypadku ropy naftowej oraz do 68% w przypadku gazu ziemnego, natomiast w 2008 roku udział w eksporcie gazu wzróśł do 80%. Uruchomienie eksportu LNG przez Rosję, a także spadek zapotrzebowania na gaz w krajach Unii w 2009 roku, sprawił, że w 2010 roku udział rynku Unii Europejskiej w rosyjskim eksporcie spadł do około 57%. Warto zaznaczyć, że rynek unijny jest nie tylko największym odbiorcą rosyjskich surowców, ale też najbardziej dochodowym, powoduje to silne uzależnienie Rosji od rynku Europejskiego.[7] Unia to trzeci na świecie największy konsument energii pierwotnej po USA i Chinach.
Rosja prowadzi politykę dywersyfikacji kierunków eksportu, polityka Moskwy ze względu na nałożone przez zachód sankcję miała na celu przeorientowanie kierunków dostaw na rynek azjatycki. Wszystko wskazuje na to, że zmiana polityki Kremla na razie się nie uda. Głównym powodem jest bardzo kiepska sytuacja ekonomiczna rosyjskiego sektora energetycznego oraz brak odpowiednio rozwiniętej infrastruktóry pozwalającej na zmianę kierunku dostaw w kierunku azjatyckim.
Wszystko wskazuje na to, że dostawy rosyjskiej ropy do Europy pozostaną zabezpieczone. Rosja i Unia Europejska są od siebie silnie zależne w sferze energetycznej. Taki związaek określamy współzależnością, tworzy ona więzi które poprawiają bezpieczeństwo wzajemnych relacji w porównaniu z więziami o charakterze zależności. Paradoksalnie Unia Europejska potrzebuje Rosji, a z drugiej strony Rosja potrzebuje unijnego rynku zbytu dla swoich surowców.
Bibliografia:
[1] http://www.defence24.pl/analiza_rosja-skazana-na-eksport-ropy-do-europy
[2] http://www.biznesowe.edu.pl/857-trend/
[3] Strategia Energetyczna Rosji do 2020 r. rozporządzenie rządu z dnia 28 sierpnia 2003 r. nr 1234-p,s. 7.
[4] http://www.pb.pl/3992068,20463,rosja-pkb-w-2015-spadnie-o-3-proc.
[5] http://geopolityka.org/analizy/grzegorz-kaliszuk-holenderska-choroba-rosji
[6] http://www.new.org.pl/163,post.html
[7] BEZPIECZEŃSTWO ENERGETYCZNE W STOSUNKACH ROSJA . UNIA EUROPEJSKA W KONTEKŚCIE WSPÓŁZALEŻNOŚCI EKSPORTOWO –IMPORTOWYCH, Olga Zakrzewska
[8] R. Keohane, J. Nye, Power and Interdependence, 11th ed., Pearsons 2011
