– 15 listopada Federalny Trybunał Konstytucyjny (FTK) za niezgodne z niemiecką ustawą zasadniczą uznał przeniesienie niewykorzystanych środków pochodzących z długu zaciągniętego na poczet walki z pandemicznym kryzysem gospodarczym do Funduszu dla Energii i Klimatu. Sytuacja utrudnia rządowi federalnemu pozyskanie środków na realizację transformacji energetycznej i zmusza do szukania innych źródeł finansowania – piszą Michał Kędzierski i doktor Sebastian Płóciennik z Ośrodka Studiów Wschodnich (OSW).
W 2020 roku w czasie kryzysu wywołanego pandemią koronawirusa na okres trzech lat zawieszono obowiązywanie tzw. hamulca długu (Schuldenbremse) i umożliwiono zwiększanie zadłużenia na poczet walki z gospodarczymi skutkami pandemii. W budżecie na 2021 rok zapisano uprawnienia do zaciągnięcia długu w wysokości 240 miliardów euro. Na koniec roku okazało się, że 60 miliardów euro z tej puli nie zostało wydatkowane. Formalnie niewykorzystane kredyty powinny były zostać umorzone. W lutym 2022 roku nowa koalicja rządząca SPD–Zieloni–FDP przegłosowała w Bundestagu nowelizację budżetu za 2021 rok, w której środki te, zaksięgowane jako zadłużenie z 2021 roku, przesunęła do KTF (podnosząc jego budżet z 42,6 do 102,6 miliardów euro) – jako zasoby do przeznaczenia w kolejnych latach na cele związane przede wszystkim z transformacją energetyczną. Ustawę tę deputowani opozycyjnej frakcji CDU/CSU zaskarżyli do Trybunału Konstytucyjnego. Ich zdaniem wspomniane linie kredytowe można było wykorzystać jedynie w związku z pandemią, bo z tego powodu zawieszono hamulec długu, a działania koalicji stanowiły jego nielegalne obejście.
W uzasadnieniu orzeczenia sędziowie FTK wskazali trzy powody swojej decyzji. Po pierwsze, brak przekonującego uzasadnienia, jak nowe przeznaczenie środków odpowiada pierwotnemu celowi. Po drugie, rozbieżność czasową między zaciągnięciem związanego z sytuacją nadzwyczajną długu a okresem faktycznego wydatkowania. Po trzecie, wsteczną moc decyzji – nowelizację budżetu za 2021 rok przyjęto w lutym 2022 roku, czyli już po zamknięciu roku budżetowego. W rezultacie trybunał nakazał umorzenie przesuniętych z funduszu pandemicznego uprawnień do zaciągnięcia nowego zadłużenia i tym samym zmniejszenie zasobów KTF o 60 miliardów euro. Tego samego dnia rząd RFN wykonał zalecenie trybunału, wstrzymał – z pewnymi wyjątkami – wydawanie środków z KTF i zapowiedział opracowanie w najbliższym czasie nowego rozplanowania wydatków.
KTF to specjalny fundusz celowy służący do finansowania nakładów związanych z szeroko pojętą transformacją energetyczną, w tym m.in.: dopłat do termomodernizacji budynków i wymiany źródeł ciepła, rozwoju elektromobilności, dekarbonizacji przemysłu, rozbudowy sieci kolejowej, subwencji do odnawialnych źródeł energii (EEG-Umlage), stymulowania inwestycji w technologie wodorowe czy nawet budowy fabryk półprzewodników w Magdeburgu (Intel) i Dreźnie (TSMC). Główne źródła przychodów KTF stanowią środki ze sprzedaży uprawnień do emisji CO2 w ramach systemów EU-ETS oraz krajowego mechanizmu dla sektorów transportu i użytkowania budynków.
Konkluzje
Michał Kędzierski i doktor Sebastian Płóciennik wskazują, że znaczące zmniejszenie budżetu Krajowego Funduszu Transformacji (KTF) stwarza poważne wyzwanie dla rządu niemieckiego w kontekście kontynuacji finansowania transformacji energetycznej. KTF, który stał się istotnym narzędziem finansowym dla koalicji rządzącej, zwłaszcza w zakresie wdrażania planu Energiewende, doświadcza teraz istotnego uszczuplenia budżetu, głównie z powodu manipulacji zadłużeniem pandemicznym. Planowane cięcia budżetowe o blisko 30 procent zmuszają rząd nie tylko do reformy samego funduszu, co wiąże się z nieuniknionymi cięciami wydatków i/lub przeniesieniem ich do regularnego budżetu państwa, ale także do poszukiwania nowych, długofalowych źródeł finansowania dla nakładów związanych z transformacją energetyczną.
Ponadto, analitycy OSW podkreślają, wyrok Trybunału Konstytucyjnego, szczególnie jeśli prowadzi do cięć w Krajowym Funduszu Transformacji (KTF), ma istotny wymiar makroekonomiczny. Kluczowe znaczenie ma to, czy przewidziane cięcia skoncentrują się na planie finansowym na rok 2024, który zakładał wydatki w wysokości 57,6 miliardów euro, czy też zostaną rozłożone na kolejne lata. W pierwszym przypadku mogłoby to skutkować poważnymi konsekwencjami dla gospodarki, która już boryka się z recesją. Wydatki z funduszu są również traktowane jako impuls fiskalny, który wzmacnia popyt w gospodarce. Ta kwota stanowi 1,5 procent PKB Niemiec, i jej brak może opóźnić wyjście z kryzysu.
Eksperci zwracają uwagę, że orzeczenie ws. KTF wywołuje głęboki spór w ramach koalicji rządzącej, zwłaszcza między partią Zielonych a pozostałymi koalicjantami (SPD i FDP). Znaczące ograniczenie budżetu KTF stawia Zielonych pod polityczną presją, ponieważ fundusz ten służył głównie obsłudze politycznych inicjatyw tej partii. W trakcie negocjacji wewnątrz koalicji Zieloni będą dążyć do minimalizacji cięć, naciskając na alternatywne źródła finansowania, takie jak podwyżki podatków czy likwidacja ulg podatkowych. Spór ten ma także szerszy wymiar, burząc równowagę w koalicji, która opierała się na kompromisie dotyczącym hamulca długu i specjalnych funduszy. Trybunał wzmocnił zwolenników restrykcyjnej polityki budżetowej (FDP i CDU/CSU), co z kolei wymusza debatę o roli państwa w obszarach takich jak gospodarka, podatki i polityka socjalna.
Kędzierski i Płóciennik dodają, że decyzja Federalnego Trybunału Konstytucyjnego (FTK) w Niemczech, dotycząca reformy paktu stabilności i wzrostu w Unii Europejskiej, będzie miała poważne konsekwencje. Negocjacje nad reformą paktu są obecnie w toku, a zdaniem Kędzierskiego i Płóciennika wyrok FTK wpłynie na całą Unię Europejską. Komisja Europejska i państwa południa UE dążą do większej elastyczności w ustalaniu ścieżek redukcji długu i chcą wprowadzenia wyjątków, na przykład dla wydatków obronnych. Niemiecka restrykcyjność w tej kwestii, przedstawiana jako wzór do naśladowania, została osłabiona przez wyrok trybunału, który pokazał, że powrót do restrykcji może być wynikiem kreatywnej księgowości, a nie realnych oszczędności. Niemcy będą musieli odpowiedzieć partnerom, jak zamierzają finansować strategiczne wydatki.
Źródło: Ośrodek Studiów Wschodnich
OSW: USA demaskują propagandę Rosji o odporności na sankcje LNG (ANALIZA)
