Polskie Towarzystwo Energetyki Cieplnej przedstawiło analizę kondycji ciepłownictwa systemowego, w której wskazuje korzyści ze współpracy z Krajowym Systemem Elektroenergetycznym. Według ekspertów, współpraca ciepłownictwa i elektroenergetyki wpłynie na obniżkę cen ciepła, emisji CO2 oraz poprawę efektywności systemu.
Polskie Towarzystwo Energetyki Cieplnej (PTEC), organizacja skupiająca wytwórców i dystrybutorów energii cieplnej oraz elektrycznej, zaprezentowało najnowszy raport pt. „Integracja sektora ciepłowniczego i elektroenergetycznego, czyli jak wykorzystać transformację ciepłownictwa systemowego do zapewnienia bezpieczeństwa dostaw ciepła i stabilizacji pracy systemu elektroenergetycznego”. Dokument zawiera analizę kondycji sektora, wskazuje jego strategiczne znaczenie dla bezpieczeństwa energetycznego kraju oraz przedstawia scenariusze technologiczne, wskazujące korzyści ze współpracy z Krajowym Systemem Elektroenergetycznym (KSE).
– Raport PTEC nie tylko analizuje kondycję sektora ciepłownictwa systemowego oraz zmiany na rynku elektroenergetycznym, lecz także wskazuje konkretne rozwiązania, które mogą uczynić ciepłownictwo jednym z kluczowych elementów transformacji energetycznej. W obliczu dynamicznych zmian na rynku energii i polityki klimatycznej UE, ciepło systemowe zyskuje nową rolę – stabilizatora, integratora i aktywnego uczestnika przekształceń w elektroenergetyce – podnosi Dariusz Marzec, prezes Polskiej Grupy Energetycznej i Polskiego Towarzystwa Energetyki Cieplnej.
Raport PTEC wskazuje na szczególny potencjał „sector coupling” – czyli integracji systemu elektroenergetycznego z ciepłowniczym – jako odpowiedzi na niestabilność generacji z OZE. Ciepłownictwo, dzięki takim technologiom jak kogeneracja, Power to Heat i magazyny ciepła, może stać się filarem elastyczności KSE – czytamy.
Eksperci zaznaczają, że obecnie systemy ciepłownicze dostarczają energię cieplną do ok. 15 milionów mieszkańców Polski, z czego blisko 70 procent populacji miejskiej korzysta z ciepła systemowego. Długość sieci ciepłowniczych systematycznie rośnie, jednak udział sieci niskotemperaturowych jest w tym przypadku znikomy – podkreślają.
Akcja i reakcja
PTEC podnosi, że struktura paliw w sektorze dynamicznie się zmienia: choć węgiel wciąż dominuje (61,2 procent), to jego udział systematycznie spada. Rośnie za to znaczenie gazu ziemnego (13 procent w 2023 roku) oraz źródeł odnawialnych, wśród których biomasa odpowiada aż za 97 procent ciepła z OZE. Cechą wyróżniającą polskie ciepłownictwo systemowe jest kogeneracja – czyli jednoczesne wytwarzanie energii cieplnej i elektrycznej. Źródła kogeneracyjne odpowiadały w 2023 roku za około 62 procent ciepła w systemach, a elektrociepłownie wytworzyły 27 TWh energii elektrycznej, co stanowiło około 16 procent całkowitej produkcji prądu w kraju.
– W ciągu ostatnich pięciu lat moc zainstalowana instalacji fotowoltaicznych wzrosła z 1 do ponad 21 GW. Całkowita moc źródeł energii w KSE w 2024 roku osiągnęła ponad 72 GW, z czego aż 46,2 procent stanowiły OZE. Jednak brak równoległego wzrostu elastyczności systemu skutkował nadpodażą energii – tylko w 2024 roku odnotowano ponad 680 GWh nierynkowego redysponowania jednostek OZE, a do kwietnia 2025 roku kolejne 390 GWh. Efektem były m.in. ujemne ceny energii – w 2024 roku wystąpiły przez 186 godzin, a w pierwszych czterech miesiącach 2025 roku już przez 129 godzin. Te wahania podkreślają potrzebę rozwoju elastycznych odbiorców energii i integracji sektorów – alarmuje PTEC.
Wytwórcy energii przeprowadzili roczną optymalizację pracy układów ciepłowniczych (2024–kwiecień 2025) z wykorzystaniem rzeczywistych danych z Towarowej Giełdy Energii oraz generacji KSE. Analizą zostało objętych pięć wariantów transformacji dużego systemu ciepłowniczego o mocy 725 MW:
– Wariant 1 – stan obecny: kogeneracja i kotły węglowe
– Wariant 2 – stan po transformacji: kogeneracja + Power to Heat + magazyn ciepła
– Wariant 2B – jak wyżej, z większym udziałem Power to Heat przy wysokim udziale OZE (>40 procent)
– Wariant 2C – jak Wariant 2, ale bez wsparcia dla kogeneracji
– Wariant 3 – stan po transformacji: tylko ciepło z gazu, biomasy, pomp ciepła i Power to Heat (bez kogeneracji)
*Wszystkie warianty z udziałem magazynów ciepła. Najlepsze efekty kosztowe osiągnięto w Wariancie 2, gdzie połączenie kogeneracji i PtH zapewniło najniższe koszty zmienne produkcji ciepła – 30 PLN/GJ.
Ciepłownictwo systemowe a transformacja
– Raport PTEC pokazuje jednoznacznie, że ciepłownictwo systemowe powinno stać się aktywnym uczestnikiem transformacji elektroenergetycznej. Warunkiem jest rozwój nowoczesnych technologii i umożliwienie im pracy w odpowiedzi na realne sygnały rynkowe – szczególnie w kontekście nadwyżek OZE i ujemnych cen. Dla skutecznego rozwoju sector coupling, czyli integracji sektora elektroenergetycznego i ciepłowniczego, konieczne jest wprowadzenie szerokiego pakietu zmian regulacyjnych, instytucjonalnych i finansowych – wskazuje Monika Gruźlewska, dyrektorka PTEC.
Cały raport PTEC można znaleźć tutaj.
PTEC / Jędrzej Stachura
