MSZ Białorusi poinformowało w czwartek o „głebokim rozczrowaniu” decyzją genewskiego spotkania stron Konwencji z Espoo, które uznały, że Mińsk nie dostarczył wystarczających informacji o wyborze miejsca budowy elektrowni jądrowej. Zadowolenie z tej decyzji wyraziła natomiast Litwa.
Jak poinformowało w czwartkowym oświadczeniu białoruskie MSZ strony Konwencji uznały, że Białoruś nie udostępniła wystarczającej informacji, uzasadniającej wybór Ostrowca jako miejsca budowy elektrowni atomowej
Litwa pogratulowała stronom Konwencji z powodu podjęcia tej decyzji, a zwłaszcza stwierdzenia, że Białoruś złamała umowę w kwestii miejsca budowy elektrowni atomowej w Ostrowcu, tuż przy granicy z Litwą, w odległości 50 km od Wilna.
Skargę przeciwko Białorusi Litwa złożyła w 2011 roku. Jej stanowisko podczas czwartkowego posiedzenia poparło 30 państw z 36 uczestniczących w posiedzeniu.
Białoruskie MSZ oświadczyło, że „Komisja nie zadała sobie nawet trudu, by wyjaśnić, na ile niewystarczająca była informacja Białorusi. Zapewne dlatego, że kryterium tego, co jest wystarczające nie określa ani sama konwencja, ani dokumenty, które regulują zasady pracy komisji ds. jej zastosowania”. „Antybiałoruska decyzja została podjęta z inicjatywy delegacji UE, by dogodzić Litwie. Jest oczywiste, że rezultat głosowania był z góry przesądzony przez +dyscyplinę blokową+ państw UE, które stanowią większość państw konwencji” – oświadczyło MSZ. Według białoruskiego resortu dyplomacji idąc za władzami Wilna, „UE nie zauważyła”, że przez niemal osiem lat rząd Białorusi aktywnie współpracował z Komisją ds. Implementacji Konwencji z Espoo w ramach rozpatrzenia skargi Litwy, zaś to właśnie Wilno „unikało konstruktywnej współpracy”. Autorzy komunikatu podkreślili, że decyzja stron Konwencji Espoo w żaden sposób nie dotyczy spraw bezpieczeństwa elektrowni. „Ten temat wykracza poza mandat Konwencji. Wiążąc te sprawy, strona litewska celowo wprowadza wszystkich w błąd” – napisano w komunikacie. Według niego przykład „manipulowania konwencją jest oczywistym i niepokojącym świadectwem degradacji systemu prawa międzynarodowego”. „Rozwijanie pokojowego programu energii jądrowej jest suwerennym prawem niepodległych państw. Wyciągniemy wnioski z działań stron Konwencji z Espoo i uwzględnimy je, kształtując nasze relacje w przyszłości” – czytamy w dokumencie. Białoruska elektrownia atomowa powstaje w obwodzie grodzieńskim, ok. 20 km od miejscowości Ostrowiec według rosyjskiego projektu AES-2006. Elektrownia będzie się składać z dwóch bloków energetycznych, z których każdy posiada reaktor o mocy do 1200 megawatów. Jej pierwszy blok ma zostać uruchomiony do końca 2019 r., drugi – w 2020 r. Obawy i zastrzeżenia w związku z budową białoruskiej elektrowni niejednokrotnie wyrażała Litwa, której władze określają ją jako „rosyjski projekt geopolityczny”. Wilno zarzuca Białorusinom m.in. wybiórcze podejście do kwestii bezpieczeństwa, a także nieudzielanie pełnych informacji na temat budowy elektrowni, która powstaje w odległości zaledwie 40 km od litewskiej stolicy.
„Konsekwentne starania Litwy, współpraca międzynarodowa, aktywna praca dyplomatyczna pozwoliły osiągnąć wspólne stanowisko państw Unii Europejskiej w sprawie siłowni w Ostrowcu i obronić wartości Konwencji z Espoo” – wskazał w oświadczeniu minister spraw zagranicznych Litwy Linas Linkeviczius.
Minister ubolewa, że „Białoruś, przestrzegając terminów budowy, ignoruje wnioski międzynarodowych ekspertów”. „Mamy nadzieję i apelujemy do sąsiedniej Białorusi, że uwzględni ona decyzję przyjętą przez strony Konwencji i wcieli w życie jej zasady” – czytamy w oświadczeniu Linkevicziusa.
W ocenie litewskiego eksperta ds. energetycznych Rytasa Staselisa, czwartkowa decyzja nie wstrzyma budowy białoruskiej siłowni, ale wpłynie na reputację realizowanego projektu.
„Tę decyzję będzie można wykorzystywać w dyskusjach politycznych organizacji międzynarodowych i oczywiści w dyskusji z Białorusią, gdy ta będzie przekonywać, że wszystko jest w porządku” – powiedział w rozmowie z agencją BNS Rytas Staselis.
Wiceminister środowiska Litwy Martynas Norbutas przyznaje, że usunięcie dokonanych przez stronę białoruską naruszeń w trakcie budowy siłowni jest już niemożliwe, ale wskazuje, że we wnioskach Konwencji z Espoo znalazły się zalecanie dialogu z Litwą, co jego zdaniem jest ważne.
Białoruska elektrownia atomowa, budowa której dobiega końca, powstaje ok. 20 km od miejscowości Ostrowiec w obwodzie grodzieńskim według rosyjskiego projektu AES-2006. Elektrownia będzie się składać z dwóch bloków energetycznych, z których każdy ma reaktor o mocy 1200 megawatów.
Litwa oskarża Mińsk, że siłownia ta jest budowana z pominięciem międzynarodowych zobowiązań dotyczących bezpieczeństwa.
Konwencja Espoo jest umową międzynarodową o ocenach oddziaływania na środowisko w kontekście transgranicznym zawarta w Espoo, w Finlandii. Sygnatariusza zobowiązali się do oceny wpływu na środowisko na wczesnych etapach planowania projektu, do wzajemnego informowania się i konsultowania wszystkich głównych projektów, które mogą znacząco wpłynąć na środowisko.
Strony Konwencji obradowały w Genewie w dniach 5-7 lutego. Konwencja o ocenach oddziaływania na środowisko w kontekście transgranicznym została sporządzona w Espoo dnia 25 lutego 1991 r.
Polska Agencja Prasowa
