Wraz z protestami, które na początku stycznia wybuchły w Kazachstanie, uwagę opinii publicznej na całym świecie przyciągnął jeszcze jeden element – OUBZ – Sojusz wojskowy, którego siły wkroczyły do tego azjatyckiego państwa, aby pomóc jego władzy w zapewnieniu „stabilizacji”. Czym jest OUBZ? – zastanawia się redaktor BiznesAlert.pl Mariusz Marszałkowski.
W nocy z 5 na 6 stycznia, Rada Bezpieczeństwa Zbiorowego, najwyższy organ zarządczy Organizacji Układu Bezpieczeństwa Zbiorowego, zdecydowała o skorzystaniu z artykułu 4. traktatu o powołaniu OUBZ i wysłaniu „sił pokojowych” do Kazachstanu. Siły te liczyły 3,6 tysięcy żołnierzy z Rosji, Armenii, Białorusi, Tadżykistanu i Kirgistanu. Ich głównym zadaniem było zabezpieczenie kluczowych i strategicznych obiektów na terenie republiki oraz wsparcie polityczne urzędującego prezydenta Kazachstanu Kasyna Żomarta Tokajewa. Misja w Kazachstanie była pierwszą operacją organizacji, która często nazywana jest rosyjskim cieniem NATO.
OUBZ czyli Organizacja Układu o Bezpieczeństwie Zbiorowym (ros. Организация Договора о Коллективной Безопасности – ОДКБ) to sojusz polityczno-wojskowy zrzeszający kliku członków Wspólnoty Niepodległych Państw. Sama OUBZ powstała 7 października 2002 roku, jednak podwaliny pod jej założenie posadowiono jeszcze na początku lat 90. 15 maja 1992 roku w Taszkiencie sześć państw, byłych republik sowieckich – Rosja, Kazachstan, Uzbekistan, Tadżykistan, Armenia i Kirgistan podpisało Umowę o Kolektywnej Obronie (ros. Договор о Коллективной Безопасности) zwaną inaczej Traktatem Taszkienckim. Rok później do traktatu dołączyły trzy kolejne państwa – Azerbejdżan, Gruzja oraz Białoruś. Traktat ten tworzył mechanizm bezpieczeństwa na wypadek agresji zewnętrznej dla jego sygnatariuszy. W założeniu z jednej strony miał stworzyć atmosferę zaufania pomiędzy jego członkami, a z drugiej strony stanowić podstawę do poszerzania współpracy wojskowej. Zapisy traktatu weszły w życie po jego ratyfikowaniu przez wszystkich członków, a doszło do tego w 1994 roku. Traktat został podpisany na czas określony wynoszący pięć lat z możliwością jego przedłużenia.
Do przedłużenia doszło w 1999 roku, jednak już bez Azerbejdżanu, Gruzji i Uzbekistanu. Państwa te stworzyły własną Organizację na rzecz Rozwoju i Demokracji (GUAM).
W 2002 roku na moskiewskiej sesji Układu o Bezpieczeństwie Zbiorowym podjęto decyzję o przekształceniu sojuszu w pełnoprawną organizację międzynarodową. Siódmego października 2002 roku w Kiszyniowie podpisano Kartę i Porozumienie o statusie prawnym OUBZ, które zostały ratyfikowane przez wszystkie państwa członkowskie OUBZ i weszły w życie 18 września 2003 roku. Organizacja ma strukturę odpowiadającą sojuszowi polityczno-wojskowemu. Oznacza to, że posiada zarówno cywilne jak i wojskowe elementy zarządzania.
Najwyższym organem Organizacji jest Rada Bezpieczeństwa Zbiorowego, która składa się z szefów państw członkowskich. Rada rozpatruje fundamentalne kwestie działalności Organizacji i podejmuje decyzje zmierzające do realizacji jej celów i zadań. Rada powołuje również Sekretarza Generalnego organizacji. Stała Rada OUBZ jest organem, który zajmuje się sprawami koordynacji współdziałania państw członkowskich w realizacji decyzji podejmowanych przez organy Organizacji w okresie między sesjami Rady. Stała Rada składa się ze stałych i pełnomocnych przedstawicieli mianowanych przez państwa członkowskie zgodnie z ich procedurami krajowymi i działa zgodnie z regulaminem zatwierdzonym przez Radę. Połączone Dowództwo OUBZ jest stałym organem roboczym Organizacji odpowiedzialnym za przygotowywanie propozycji dotyczących komponentu wojskowego OUBZ, organizowaniem i koordynowaniem praktycznej realizacji postanowień organów OUBZ o współpracy wojskowej.
Geograficznie organizacja dzieli się na trzy obszary – wschodnioeuropejski obszar bezpieczeństwa zbiorowego, w skład którego wchodzi m.in. ujednolicony system OPL Rosji i Białorusi, kaukaski obszar bezpieczeństwa zbiorowego z m.in. ujednoliconym systemem OPL Rosji i Armenii oraz środkowo-azjatycki obszar bezpieczeństwa zbiorowego z m.in. ujednoliconym systemem OPL Rosji i Kazachstanu.
Od 2008 roku OUBZ posiada Kolektywne Siły Szybkiego Reagowania. Są to wydzielone z każdego kraju siły, które są w stanie bezzwłocznie zostać oddelegowane do wykonywania postawionych zadań w ramach mandatu OUBZ. Najpotężniejsze siły w postaci wojsk powietrzno desantowych oddelegowała Rosja. W skład KSSR wchodzi m.in. 98 Dywizja Powietrznodesantowa z Iwanowa oraz 31 Oddzielna Gwardyjska Brygada Desantowo-szturmowa z Uljanowska. Siły te stanowiły trzon operacji wojskowej OUBZ w Kazachstanie.
OUBZ to jednak przede wszystkim organizacja stanowiąca w założeniu przeciwwagę dla Sojuszu Północno Atlantyckiego (NATO). Jest to jednak przeciwwaga nie tyle sensu faktycznego, a alternatywa w sensie politycznym. W rosyjskiej percepcji państwa postsowieckie powinny należeć właśnie do OUBZ zamiast wyrażać chęć akcesji do NATO. Ostatnia operacja w Kazachstanie pokazała również, że OUBZ w głównej mierze będzie walczyć z „wrogiem wewnętrznym”, zamiast chronić członków przed inwazją zewnętrzną. Z rosyjskiej perspektywy OUBZ jest narzędziem umacniania rosyjskiej pozycji na obszarze postsowieckim, czego interwencja w Kazachstanie była dobitnym przykładem. Dzięki strukturze sojuszu, Rosja może ingerować w sprawy wewnętrzne członków paktu nie będąc przy tym posądzana o wrogie zamiary, a mimo to, realizuje swoje interesy na wypadek różnych kryzysów politycznych.
Rosjanie dzięki swojej dominującej pozycji w strukturze sojuszu wykorzystują go również do unifikacji organizacji oraz wyposażenia i uzbrojenia armii członków paktu w oparciu o produkty rosyjskiego przemysłu zbrojeniowego. To zapewnia również ekonomiczną przewagę Moskwy nad pozostałymi państwami w regionie, które zdecydowały się na ścisłą współpracę w sferze bezpieczeństwa. Operacja w Kazachstanie pokazała, że politycznie sojusz ten sprawnie reaguje na występujące zagrożenia, jednak robi to wybiórczo. W przypadku kazachskim skorzystano z artykułu 4., który oznacza pomoc państwu-sojusznikowi na wypadek agresji zewnętrznej. Zamieszki w Kazachstanie nie miały jednak charakteru, o którym mówi artykuł czwarty. Inaczej sytuacja wyglądała w przypadku walk o Górski Karabach, gdzie Azerbejdżan zaatakował część terytorium Armenii, jednak ze względów politycznych (prawdopodobnie pod wpływem dyplomatycznym Moskwy), Erewań nie zdecydował się na wezwanie sojuszników na pomoc. To również pokazuje, że OUBZ jest jedynie jednym z wielu instrumentów w działaniu polityki zagranicznej Rosji, a nie realnie funkcjonującą organizacją wojskową o charakterze obronnym.
RAPORT: Kazachstan chwieje się w posadach przez kryzys energetyczny
