Projekt ustawy o rozszerzonej odpowiedzialności producenta (ROP) w obecnym kształcie nie zapewni impulsu do rozwoju wysokiej jakości recyklingu w Polsce – ocenia Anna Sapota, wiceprezeska ds. public affairs w grupie Tomra. Jej zdaniem brakuje w nim m.in. zapisów o finansowaniu narzędzi do sortowania odpadów zmieszanych oraz odpowiednio wysokich opłat opakowaniowych.
Projekt ustawy, opublikowany w sierpniu na stronie Rządowego Centrum Legislacji, zakłada, że producenci, importerzy i dystrybutorzy będą odpowiedzialni za cały cykl życia opakowań, w tym za pokrywanie części kosztów selektywnej zbiórki odpadów.
Zdaniem Anny Sapoty, nowe przepisy pomijają istotny element: finansowanie narzędzi do sortowania odpadów zmieszanych. – Zgodnie z danymi Instytutu Ochrony Środowiska z 2022 r., w czarnych lub szarych koszach znajduje się ponad 50 proc. wartościowych materiałów możliwych do odzysku – wskazuje. Chodzi o papier, tworzywa sztuczne, metale, szkło i odpady biodegradowalne, które mogłyby trafić do recyklingu zamiast na składowiska czy do spalarni.
Niska motywacja i ryzyko słabej jakości recyklatów
Kolejną słabością projektu, według przedstawicielki Tomry, jest sposób finansowania materiałów o ujemnej wartości rynkowej. Obecny zapis nie zachęca do inwestycji w technologie poprawiające jakość odzyskiwanego surowca. Może to skutkować produkcją recyklatów niskiej jakości, sprzedawanych jedynie po to, by uzyskać dopłaty.
Sapota ostrzega, że w takiej sytuacji zakłady sortujące mogą wstrzymywać inwestycje w nowoczesne linie technologiczne, które pozwoliłyby znacząco podnieść jakość przetwarzania.
Stawki zbyt niskie na tle Europy
Projekt przewiduje maksymalną stawkę opłaty opakowaniowej na poziomie 4,50 zł za kilogram. Jak podkreśla Sapota, to kwota niewystarczająca, by wdrożyć skuteczne zasady ekomodulacji i odzwierciedlić realne koszty zagospodarowania odpadów.
– W krajach z dojrzałymi systemami ROP, jak Francja czy Szwecja, stawki są podobne lub wyższe. W Polsce powinny wynosić co najmniej 7 zł/kg – zaznacza.
Według ekspertki, ROP ma szansę stać się ważnym narzędziem rozwoju recyklingu w Polsce, ale wymaga dopracowania.
– W najbliższych latach czekają nas kolejne regulacje dotyczące projektowania opakowań i ich ponownego wykorzystania. Dlatego warto zaprojektować system, który będzie perspektywiczny i zapewni realne efekty w osiąganiu wymaganych poziomów odzysku i recyklingu – mówi Sapota.
Wpływy i założenia rządu
Projekt zakłada wprowadzenie dwuletniego okresu przejściowego, a pełne wdrożenie ROP ma nastąpić w 2028 roku. Wtedy wpływy z opłaty opakowaniowej mają przekroczyć 5 mld zł rocznie, które trafią do gmin, firm odbierających odpady i recyklerów.
Według rządu nowe przepisy mają ograniczyć ilość odpadów opakowaniowych, poprawić poziomy recyklingu oraz zwiększyć dofinansowanie działalności w zakresie zbiórki, sortowania i przetwarzania odpadów. Branża podkreśla jednak, że bez dodatkowych rozwiązań może to nie wystarczyć, by osiągnąć ambitne cele wyznaczone przez UE.
PAP / Hanna Czarnecka
