Forum Energii: Małe miasta mogą uwolnić się z objęć smogu

W polskich miastach i miasteczkach, podobnie jak w Żywcu, ponad 80 procent energii do ogrzewania pochodzi z węgla. W najnowszym raporcie Forum Energii pt. „Antysmogowa mapa drogowa dla Żywca. Czyste ciepło do 2030 roku” eksperci pokazali kroki, które należy podjąć, aby pozbyć się smogu do 2030 roku.

Zdrowie mieszkańców

Mieszkańcy płacą za zanieczyszczenie powietrza co najmniej 137 mln zł rocznie – zdrowiem swoim i swoich dzieci. – Z naszych analiz wynika, że czyste źródła ciepła wraz ze skuteczną termomodernizacją będą kosztowały ok. 400 mln zł. Oznacza to, że z perspektywy kosztów zdrowotnych, inwestycja zwróci się w trzy lata. – mówi dr Joanna Maćkowiak-Pandera, prezes Forum Energii.

Przykład Żywca pokazuje problemy polskich miast, takie jak wysokie koszty ciepła z systemu ciepłowniczego, brak strategii odchodzenia od węgla i nieskuteczna termomodernizacja. – Polska musi mieć krajową strategię poprawy jakości powietrza i określić cele do realizacji – redukcji emisji CO2, likwidacji pyłów. Trzeba określić datę końcową używania węgla w gospodarstwach domowych. Potrzebujemy też ambitnych celów poprawy efektywności energetycznej. Obecne programy rządowe nie wspierają skutecznej efektywności energetycznej – powiedziała dr Joanna Maćkowiak-Pandera,

Z raportu wynika, że koszty zdrowotne smogu w Żywcu wynoszą obecnie aż 137 mln złotych rocznie, i można je zredukować do poziomu maksymalnie dziewięciu milionów złotych. Mieszkańcy Żywca płacą za ogrzewanie 62 mln złotych rocznie, wydając aż połowę na węgiel. – Według naszych analiz, czyste źródła ciepła będą kosztować nieco więcej (69 mln zł), ale wyeliminuje to problem smogu z ogrzewania budynków i zredukuje koszty zdrowia – mówi Andrzej Rubczyński, dyrektor ds. strategii ciepłownictwa w Forum Energii.

Raport pokazuje, że suma wydatków inwestycyjnych na źródła ogrzewania i ocieplenie budynków, do 2030 roku miałaby wynieść 407 mln złotych. Można uznać, że ten nakład zwróci się w nieco ponad trzy lata, jeżeli mierzyć go zmniejszonym kosztem zdrowotnym.

Ważne jest też wdrożenie optymalnego kosztowo planu modernizacji miejskiego systemu ciepłowniczego w Żywcu, który kwalifikuje się do grupy tzw. nieefektywnych systemów. Nie można odkładać decyzji na później, gdyż trwanie w obecnym miksie technologicznym grozi dalszą podwyżką kosztu wytwarzania ciepła. W pierwszym kroku, dobrym rozwiązaniem może być wybudowanie małych jednostek kogeneracyjnych zasilanych gazem oraz kotłów na biomasę. Po osiągnięciu statusu efektywnego systemu ciepłowniczego można się pokusić o dalsze modernizacje, budując na przykład instalacje solarne wsparte akumulatorami ciepła – zauważa Andrzej Rubczyński.

Proponowana mapa drogowa to dziesięć uniwersalnych kroków, które każde miasto w Polsce może wprowadzić:

• Dobra diagnoza – stanu budynków, identyfikacja wszystkich źródeł ciepła, rozpoznanie własnych zasobów.
• Określenie celów oraz planu, w tym uwzględnienie kwestii CO2, co pozwoli wykorzystać je do pozyskiwania środków w ramach nowej perspektywy finansowej UE.
• Uwzględnienie celów krótko i długoterminowych w planach i strategiach miejskich oraz uzupełnienie ich o skuteczne narzędzia realizacji.
• Prowadzenie otwartego dialogu z lokalną społecznością – edukacja, komunikacja planów i decyzji.
• Wzmocnienie kadrowe w kluczowych instytucjach odpowiadających za niskoemisyjną transformację.
• Powołanie punktu doradztwa technicznego, prawnego i finansowego dla mieszkańców.
• Zapewnienie wsparcia osobom najuboższym – dedykowane wsparcie bezpośrednie i mechanizmy podatkowe.
• Aktywne pozyskiwanie środków – NFOŚiGW, środki UE oraz opracowanie bezpośrednich sposobów wsparcia oraz mechanizmów podatkowych.
• Wdrożenie nowych modeli biznesowych jako stymulacja rozwiązań rynkowych.
• Prowadzenie monitoringu i wydawanie np. rocznych sprawozdań – ścisłe przestrzeganie reguł i harmonogramów.

Wśród proponowanych rekomendacji znalazło się między innymi:

• Utworzenie miejskiej spółki usług energetycznych (typu ESCO) na podstawie wytypowanych przedsiębiorstw miejskich (np. spółki Ekoterm i Beskid) może przyspieszyć wymianę indywidualnych węglowych źródeł ciepła na źródła wykorzystujące energię z OZE (np. pompy ciepła wspierane fotowoltaiką);
• Rekomendowanym wariantem modernizacji MZEC Ekoterm jest budowa instalacji kogeneracyjnych i jednostek wykorzystujących paliwa neutralne środowiskowo (np. biomasę). Modernizacja spółki jest warunkiem utrzymania konkurencyjności cenowej ciepła oferowanego mieszkańcom miasta.
• Rekomendowanym źródłem ciepła w rejonach pozbawionych dostępu do sieci ciepłowniczej i gazowej jest pompa ciepła wspierana przez instalację fotowoltaiczną.

Forum Energii/Bartłomiej Sawicki

125 GW mocy w holenderskiej fotowoltaice? To jeden z możliwych scenariuszy