Unia Europejska (UE) stawia sobie coraz ambitniejsze cele klimatyczne. W ramach propozycji pakietu legislacyjnego “Fit for 55”, w wyniku rewizji dyrektywy RED II, cel OZE na 2030 rok został podwyższony z 32 procent do 40 procent – pisze Bartłomiej Kupiec, prawnik i analityk polityki zrównoważonego rozwoju ze Stowarzyszenia „Z energią o prawie”.
Wraz z innymi propozycjami pakietu ma to umożliwić redukcję emisji gazów cieplarnianych o co najmniej 55 procent (GHG-55 procent) do 2030 roku (względem 1990 roku) i prowadzić do osiągnięcia neutralności klimatycznej do 2050 roku. Skuteczne zmniejszenie emisyjności sektora energetycznego będzie możliwe jedynie wtedy, gdy państwa członkowskie UE będą tworzyć regulacje zachęcające przedsiębiorstwa oraz przeciętnych obywateli do angażowania się w projekty OZE. Spadek cen instalacji OZE i postępująca digitalizacja sprawiają, że dotychczas bierni obywatele mogą rozpocząć aktywną działalność na rynku energii elektrycznej, a także oferować własne usługi. Obywatele działający indywidualnie lub kolektywnie, zwłaszcza na rynku energii elektrycznej, są podstawowym elementem celu UE, jakim jest demokratyzacja sektora energetycznego. W sektorze energetycznym to właśnie obywatele, często współpracujący z przedsiębiorstwami energetycznymi lub instytutami badawczymi odgrywają kluczową rolę w promowaniu konkurencji oraz bezpieczeństwa dostaw, a także przyczynianiu się do realizacji celów polityki UE w zakresie osiągnięcia neutralności klimatycznej. Angażując się w bardziej efektywne wykorzystanie energii, zwłaszcza energii elektrycznej, obywatele są kluczowymi podmiotami w zarządzaniu transformacją energetyczną w państwach członkowskich UE.
Polski ustawodawca na przestrzeni ostatnich lat wprowadził do krajowego porządku prawnego, szereg rozwiązań, mających na celu rozwój energetyki obywatelskiej, w postaci klastra energii, spółdzielni energetycznej oraz prosumenta energii odnawialnej. Chociaż klastry energii są zakładane w Polsce, to jak dotąd, z pewnymi wyjątkami, nie odgrywają istotnej roli w procesie polskiej transformacji energetycznej. To samo można powiedzieć o spółdzielni energetycznej- pomimo atrakcyjnego systemu wsparcia, na dziś, zarejestrowano tylko jedną spółdzielnię energetyczną w rozumieniu ustawy o odnawialnych źródłach energii. Natomiast przepisy regulujące działanie prosumenta energii odnawialnej okazały się być sukcesem, o czym świadczy liczba prosumentów – w listopadzie 2021 wyniosła ponad 700 tysięcy.
Polski ustawodawca zamieścił w niedawno opublikowanym projekcie nowelizacji ustawy Prawo energetyczne oraz ustawy o odnawialnych źródłach energii (UC74),koncepcję tzw. odbiorcy aktywnego(mającego być transpozycją treści dyrektywy 2019/944 w sprawie wspólnych zasad rynku wewnętrznego energii elektrycznej. Regulacje dotyczące odbiorcy aktywnego są kolejnym rozwiązaniem mającym zaktywizować podmioty spoza energetyki zawodowej, do aktywnej działalności na rynku energii.
Koncepcja odbiorcy aktywnego z dyrektywy 2019/944
Zgodnie z art. 2 pkt. 8 odbiorca aktywny (ang. active consumer) oznacza odbiorcę końcowego lub grupę działających wspólnie odbiorców końcowych, którzy zużywają lub magazynują energię elektryczną wytwarzaną na ich terenie o określonych granicach lub, jeżeli zezwala na to państwo członkowskie UE, na innym terenie, lub sprzedają wytworzoną we własnym zakresie energię elektryczną lub uczestniczą w systemach elastyczności lub efektywności energetycznej, pod warunkiem że działalność ta nie stanowi ich podstawowej działalności gospodarczej ani zawodowej. Definicja ta wskazuje, że odbiorcą aktywnym może być zarówno osoba fizyczna jak i prawna, pod warunkiem, że jej działalność na rynku energii ma charakter poboczny. Zgodnie z artykułem 15 dyrektywy 2019/944 państwa członkowskie UE zapewniają, aby odbiorcy aktywni nie podlegali niewspółmiernym lub dyskryminującym wymogom technicznym, wymogom administracyjnym, procedurom i opłatom ani nieodzwierciedlającym kosztów opłatom sieciowym. W świetle artykułu 15 dyrektywy 2019/44 odbiorcy aktywni ponoszą odpowiedzialność finansową za niezbilansowanie, które powodują w systemie elektroenergetycznym; w tym zakresie są oni podmiotami odpowiedzialnymi za bilansowanie lub delegują swoją odpowiedzialność za bilansowanie zgodnie z art. 5 rozporządzenia (UE) 2019/943. Ponadto zgodnie z art. 15 ust.5 lit.b dyrektywy 2019/944 odbiorcy aktywni nie mogą podlegać podwójnym opłatom, w tym opłatom sieciowym, za magazynowaną energię elektryczną pozostającą w ich obiekcie lub w przypadku świadczenia usług elastyczności dla operatorów systemów. Oznacza to, że odbiorcy aktywni prowadzący działalność w zakresie magazynowania energii elektrycznej nie mogą podlegać podwójnemu naliczaniu opłat sieciowych dla energii wprowadzonej oraz pobieranej z magazynu.
Projektowane regulacje dotyczące odbiorcy aktywnego w Polsce
W przygotowywanej, kolejnej już, nowelizacji ustawy Prawo energetyczne zawarto propozycję regulacji dotyczącej odbiorcy aktywnego. Zgodnie z projektowanymi przepisami odbiorca aktywny to odbiorca końcowy działający indywidualnie lub w grupie, który między innymi zużywa energię elektryczną, lub magazynuje energię elektryczną wytworzoną na swoim terenie o określonych granicach, lub sprzedaje nadwyżkę wytworzonej we własnym zakresie energii elektrycznej. Powyższa definicja niejasne wyrażenie „ na swoim terenie”, które wzbudza następujące problemy interpretacyjne. Ustawodawca używając tego wieloznacznego, przepisanego wprost z polskiego tłumaczenia dyrektywy 2019/944, zwrotu, nie zaznaczył wprost czy odbiorca aktywny może prowadzić działalność tylko na takim na terenie do którego ma tytuł własności, czy jednak może on korzystać z dzierżawionego gruntu. Stosunki prawne pomiędzy odbiorcami aktywnymi działającymi w grupie będzie określać, zawarta uprzednio przez nich, umowa cywilnoprawna, co umożliwi elastyczne funkcjonowanie tego typu inicjatywy. Należy zaznaczyć, że odbiorcy aktywni to znacznie szersza kategoria od funkcjonujących obecnie prosumentów energii odnawialnej, ze względu na ich przedmiot działalności.
W projektowanych przepisach wskazano wprost, że odbiorca aktywny nie może zostać obciążony dyskryminacyjnymi wymogami technicznymi, procedurami oraz dodatkowymi opłatami, w tym opłatami sieciowymi nieodzwierciedlającymi kosztów. Należy zaznaczyć, że już w nowelizacji ustawy Prawo energetyczne z dnia 15 kwietnia 2021 roku ustawodawca zniósł podwójne naliczane opłat sieciowych dla energii elektrycznej wprowadzonej oraz pobieranej z magazynu, a także określił ulgi w obowiązkach związanych z koncesjonowaniem oraz wyłączył z obowiązku posiadania taryfy magazynowania energii elektrycznej. Oznacza to, że odbiorcy aktywni nie będą ponosić podwójnych opłat w zakresie magazynowania energii elektrycznej, co jest zgodne z treścią dyrektywy 2019/944.
W omawianym projekcie wskazano, że odbiorcy aktywni będą mogli działać samodzielnie lub za pomocą agregacji. Agregację należy rozumieć jako działalność polegającą na sumowaniu wielkości mocy oraz energii elektrycznej oferowanej przez odbiorców, wytwórców lub posiadaczy magazynów energii elektrycznej, z uwzględnieniem zdolności technicznych sieci do której są przyłączeni między innymi w celu sprzedaży energii elektrycznej lub obrotu energią, świadczenia usług systemowych lub usług elastyczności na rynkach energii elektrycznej. Jak wskazano w uzasadnieniu projektu zmian do ustaw dotyczących sektora energetycznego, agregacja umożliwia wszystkim grupom odbiorców końcowych, tj. przemysłowym, komercyjnym oraz gospodarstwom domowym, dostęp do rynku energii elektrycznej, na którym będą mogły oferować swoją elastyczność oraz energię, którą wytwarzają we wysłanym zakresie. W projektowanych zmianach legislacyjnych zawarto możliwość korzystania z usług agregacji na podstawie umowy o świadczenie usług agregacji zawartej pomiędzy odbiorcą końcowym, wytwórcą lub posiadaczem magazynu energii elektrycznej a agregatorem.
Podsumowanie
Projektowane przepisy w zakresie odbiorcy aktywnego, mogą doprowadzić do zwiększenia konkurencyjności na rynku energii elektrycznej, poprzez umożliwienie nowym podmiotom działanie na nim. Proces legislacyjny dotyczący implementacji dyrektywy 2019/944 wciąż trwa, należy więc śledzić z uwagą działania ustawodawcy w tym zakresie.
Rekord wiatraków w Polsce. W sobotnią noc wytwarzały one ponad jedną trzecią energii
