Wodór odegra kluczową rolę w dekarbonizacji systemu energetycznego. Do czerwca 2022 roku rządy na całym świecie opublikowały ponad 30 strategii i map drogowych dotyczących wodoru. Wielka Brytania nie pozostaje w tyle w tworzeniu planów rozwoju gospodarki wodorowej – w sierpniu 2021 roku, brytyjski rząd opublikował „strategię wodorową Zjednoczonego Królestwa” – pisze Bartłomiej Kupiec ze Stowarzyszenia Z energią o prawie.
Wydaje się, że wodór odegra kluczową rolę w dekarbonizacji systemu energetycznego. Do czerwca 2022 roku rządy na całym świecie opublikowały ponad 30 strategii i map drogowych dotyczących wodoru. Proces tworzenia strategii wodorowej rozpoczyna się zazwyczaj od ustanowienia programów badawczo-rozwojowych w celu zrozumienia podstawowych zasad rozwoju produkcji, opracowania bazy wiedzy, która będzie podstawą przyszłych etapów rozwoju wykorzystania wodoru. Wielka Brytania nie pozostaje w tyle w tworzeniu planów rozwoju gospodarki wodorowej – w sierpniu 2021 roku, brytyjski rząd opublikował „strategię wodorową Zjednoczonego Królestwa” (ang. UK Hydrogen Strategy dalej: brytyjska strategia wodorowa).
Brytyjska strategia wodorowa
Brytyjska strategia wodorowa przyjmuje holistyczne podejście do rozwoju gospodarki wodorowej. Określa ona, co musi się stać, aby umożliwić produkcję, transport i i wykorzystanie wodoru oraz zapewnić dekarbonizację brytyjskiego przemysłu. Zgodnie z wizją zawartą w strategii, do 2030 roku,Wielka Brytania stanie się światowym liderem w dziedzinie wodoru, z ambitnym celem uzyskania 5 GW mocy produkcyjnych w zakresie niskoemisyjnego wodoru. Strategia wodorowa określa również plany rządu brytyjskiego dotyczące zwiększenia produkcji wodoru i tworzeniu dobrobytu w duchu idei zrównoważonego rozwoju.W strategii przewiduje się, że 20-35% brytyjskiego zużycia energii w 2050 roku,może być zaspokojone przez wodór i że może on być stosowany zarówno w sektorze grzewczym, jak i przemyśle czy transporcie.Należy zaznaczyć, że brytyjska strategia wodorowa pierwotnie kładła znaczny nacisk na wodór niebieski (wodór produkowany przy użyciu paliw kopalnych, z wychwytywaniem i przechowywaniem dwutlenku węgla), a mniej na wodór zielony. Zmieniło się to jednak wraz ze wzrostem cen paliw kopalnych, w swojej strategii bezpieczeństwa energetycznego (ang. Energy Security Strategy) brytyjski rząd ogłosił, że dąży do tego, aby przynajmniej połowa z 10 GW zdolności produkcyjnych wodoru była wodorem zielonym.
W dniu 20 lipca 2022 r. rząd opublikował swój plan działania na rzecz rozwoju sektora wodorowego, będący kontynuacją brytyjskiej strategii wodorowej. Nowo opublikowany plan działania ma na celu podkreślenie charakteru i skali możliwości rozwoju gospodarki wodorowej w Wielkiej Brytanii.Plan zawiera opracowany przez rząd skrócony profil inwestycyjny dla produkcji, transportu i magazynowania wodoru oraz jego zastosowań końcowych (uwzględniając m.in. możliwości inwestycyjne i priorytety rządu). Brytyjski rząd szacuje, że aby osiągnąć cele w zakresie rozwoju gospodarki wodorowej do 2030 roku, konieczne są inwestycje o wartości 9 mld funtów.
20 lipca 2022 roku,nastąpiło otwarcie nowego programu wsparcia wodoru ( ang. Hydrogen Business Model, dalej: HBM) w Wielkiej Brytanii, którego celem jest sfinansowanie początkowo 1 GW projektów związanych z zielonym wodorem i 1 GW projektów związanych z niebieskim wodorem. Nowy program będzie wykorzystywał podobny mechanizm do „contract-for-difference” (dalej:CfD), który przyczynił się do rozwoju sektora morskich farm wiatrowych w Wielkiej Brytanii. Kontrakty CfD są przyznawane w drodze procesu, w którym najniższe oferty projektów są przyznawane w pierwszej kolejności w ramach każdej grupy technologii. Jeśli cena przyznanej oferty jest wyższa od ceny rynkowej, państwo będzie zobowiązane do zapłaty różnicy, a jeśli jest ona niższa, różnica zostanie zwrócona państwu przez dewelopera. Model wsparcia projektów wodorowych ma na celu zniwelowanie różnicy kosztów pomiędzy niskoemisyjnym wodorem a tańszymi paliwami alternatywnymi w okresie rozwoju rynku wodoru. Zasadniczo, podobnie jak w przypadku brytyjskiego modelu CfD, dotyczącego wsparcia projektów branży offshore,proponowany kształt modelu wsparcia projektów wodorowych umożliwia deweloperowi uzyskanie gwarantowanego zwrotu kosztów produkcji wodoru. Mechanizm jest skonstruowany w taki sposób, że za każdą jednostkę wyprodukowanego wodoru producent otrzymuje kwotę równą różnicy pomiędzy: ceną, jakiej producent potrzebuje, aby pokryć swoje koszty i dopuszczalny zwrot z inwestycji a faktycznie osiągniętą ceną sprzedaży (cena referencyjna). HBM zapewnia stabilne wsparcie dla dewelopera, co może być nieocenione na wczesnym etapie rozwoju projektów wodorowych, charakteryzujących się, wysokimi kosztami wstępnymi i długim procesem inwestycyjnym.
Brytyjskie prawo wodorowe
Wielka Brytania nie posiada dedykowanych ram prawnych dla projektów wodorowych w różnych sektorach. Chociaż brytyjska strategia wodorowa nakreśla cele rozwoju gospodarki wodorowej, to sugeruje ona jednocześnie, że wstępne ramy regulacyjne sektora nie zostaną opracowane wcześniej niż w 2025 roku. Do tego czasu oczekuje się, że gospodarka wodorowa będzie rozwijana na podstawie istniejących ram prawnych. Stwarza to szereg luk i niepewności, którymi należy się zająć, jeśli gospodarka wodorowa ma się rozwijać.Brytyjski ustawodawca w pierwszej kolejności powinien opracować legalną definicję zielonego oraz niskoemisyjnego wodoru. Ponadto powinien on opracować system gwarancji pochodzenia wodoru, gdyż cząsteczki zielonego wodoru są identyczne jak na przykład cząsteczki wodoru szarego. Z tego powodu, produkcja wodoru potrzebuje systemu certyfikacji, który pozwoli konsumentom oraz nabywcom poznać pochodzenie jak i jakość otrzymanego wodoru. Zgodnie z założeniami brytyjskiej strategii wodorowej, powołano Forum Regulatorów Wodoru (ang. Hydrogen Regulators Forum), aby pomóc w określeniu obecnych i przyszłych obowiązków regulacyjnych o charakterze pozaekonomicznym w całym łańcuchu wartości wodoru. Forum formalizuje współpracę między rządem a branżą, a na podstawie jego ustaleń zostaną określone priorytety i wdrożone wszelkie zmiany w istniejących ramach regulacyjnych, w tym zlikwidowane zostaną wszelkie luki prawne, w celu wsparcia rozwoju gospodarki wodorowej.
Należy pamiętać, że pomimo postrzegania wodoru jako „świętego Graala” dekarbonizacji, nie jest on całkowitym substytutem paliw kopalnych. Jest on raczej tylko jedną z kilku możliwych alternatyw dekarbonizacji, które należy starannie rozważyć przy ustalaniu polityki energetyczno-klimatycznej. Podobnie, przy wyborze strategii wspierających należy uwzględnić względne koszty i korzyści wykorzystania wodoru w porównaniu z innymi rozwiązaniami w zakresie dekarbonizacji dla konkretnych zastosowań końcowych, zwłaszcza biorąc pod uwagę stały postęp w zakresie konkurencyjnych technologii. Wielka Brytania jak najszybciej musi opracować regulacje prawne wspierające gospodarkę wodorową.
