Biogazownie stanowią naturalne i stabilne uzupełnienie odnawialnych źródeł energii w produkcji niskoemisyjnej energii. Polska wciąć nie wykorzystuje jednak w pełni swojego potencjału – mówi Marcin Laskowski, prezes Polskiej Grupy Biogazowej w rozmowie z BiznesAlert.pl.
BiznesAlert.pl: Jak wygląda potencjał Polski w kontekście biogazowni? Czy wykorzystujemy go w pełni?
Marcin Laskowski: Polska ma znaczący potencjał do wytwarzania biogazu rolniczego, bo na tym sektorze chciałbym się skupić, ale wykorzystywany w bardzo niewielkim stopniu. W rolnictwie i przemyśle rolno-spożywczym powstaje biomasa oraz produkty uboczne i odpady, które są doskonałym substratem dla biogazowni rolniczych. Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu szacuje, że jest to ok. 120-150 mln ton substratów, z których w wyniku fermentacji metanowej można pozyskiwać biogaz w ilości nawet 13-15 mld m sześc. biogazu rocznie.
Obecnie, w Polsce funkcjonują 123 biogazownie, które wytwarzają około 350 mln m sześc. biogazu rolniczego rocznie, co stanowi zaledwie trzy procent potencjału. Polska Grupa Biogazowa jest liderem na tym rynku, posiadając i eksploatując 14 biogazowni rolniczych oraz 12 kolejnych w fazie realizacji. Nie zamierzamy na tym portfolio poprzestać, pomimo licznych trudności, z którymi borykają się inwestorzy i operatorzy takich instalacji zamierzamy w najbliższych latach wybudować kolejnych co najmniej 25 obiektów. Lepsze wykorzystanie tego potencjału, stanowiącego przecież lokalne i dostępne źródło energii odnawialnej, w procesie transformacji energetycznej, wydaje się być oczywiste i w kolejnych latach oczekujemy na znaczne przyspieszenie rozwoju branży.
Co stanowi główną przyczynę problemów powstawania tych instalacji w Polsce?
Z punktu widzenia inwestora najbardziej problematyczną kwestią jest przebieg procesu przygotowania formalno-prawnego inwestycji. Prace projektowe i przygotowawcze przed wybudowaniem biogazowni trwają 3-5 lat i kosztują setki tysięcy złotych. W ramach dokumentacji przygotowawczej trzeba między innymi przeprowadzić procedurę oceny oddziaływania na środowisko z udziałem społeczeństwa. Operatorzy biogazowni też muszą się nastawić na konieczność stosowania się do skomplikowanych przepisów i wymagań, nie zawsze uwzględniających specyfikę tego rodzaju inwestycji. Dodatkowo mamy do czynienia z niejednolitym podejściem organów samorządowych wydających decyzje administracyjne i organów opiniujących. W związku z tym, w Polskiej Grupie Biogazowej działa specjalny zespół zajmujący się śledzeniem zmian legislacji i wypełnianiem wymagań administracyjnych. Taka sytuacja sprawia, że inwestorzy często wybierają obszary, gdzie działanie jest łatwiejsze, a zwrot z inwestycji szybszy.
Istotnym problemem w rozpoczęciu użytkowania biogazowni jest pozyskanie niezbędnych uzgodnień i decyzji umożliwiających docelową pracę obiektu. Wprowadzone kilka lat temu przepisy w zakresie procedur utylizacji odpadów jednakowo rygorystycznie traktują podmioty zajmujące się przetwarzaniem odpadów i nie uwzględniają specyfiki obiektów ekologicznych takich jak biogazownie rolnicze. Dodatkowo biorąc po uwagę dowolność interpretacji przepisów w zakresie możliwości stosowania substratów należy wskazać, że jest to żmudny i długotrwały proces, odsuwający w czasie możliwość trwałej eksploatacji biogazowni. Dodam, że pod koniec 2021 roku, podpisane zostało „Porozumienie o współpracy na rzecz rozwoju sektora biogazu i biometanu”, które ma służyć pobudzeniu sektora wytwarzania biogazu i biometanu. Wiążemy duże nadzieje, że realizacja porozumienia, podpisanego przez przedstawicieli rządu i branży, przyczyni się do likwidacji barier i przyspieszenia rozwoju branży biogazowej w Polsce.
Czy biogazownie mogą stanowić stabilny element systemu elektroenergetycznego?
Biogazownia rolnicza wytwarza energię w trybie ciągłym, w przeciwieństwie do innych źródeł odnawialnych. Jest to bardzo stabilne i sterowalne źródło energii, a ponadto istnieje możliwość magazynowania biogazu w okresach nadmiernego wytwarzania energii w źródłach, takich jak zależne od warunków pogodowych instalacje wiatrowe i fotowoltaiczne i wykorzystywania go w okresach, kiedy inne źródła pracują z mniejszą wydajnością. W sytuacji, kiedy będzie wzrastać rola energetyki odnawialnej, jest to szczególnie ważna cecha instalacji biogazowych, pomagająca bilansować pracę sieci elektroenergetycznych, szczególnie na poziomie lokalnym.
Możliwość świadczenia przez biogazownie tego rodzaju usług systemowych nie jest na razie wykorzystywana, ale w przyszłości z pewnością może się przyczynić do zwiększenia stabilności pracy sieci elektroenergetycznych, chociaż wiąże się z dodatkowym kosztem tych usług, związanym między innymi z magazynowania biogazu. Ponadto, należy wspomnieć o roli biogazowni jako źródła biometanu, który może doskonale zastępować gaz ziemny. W perspektywie kilku następnych dekad, konieczne będzie wyeliminowanie gazu ziemnego z miksu energetycznego, a jego zastąpienie biometanem pozwoli przynajmniej na częściowe zachowanie istniejącej infrastruktury gazowej. Czekamy obecnie na regulacje umożliwiające produkcję biometanu i wprowadzanie go do sieci gazowej, które pozwolą na dynamiczny rozwój biometanowni.
Jak wygląda kwestia z emisjami? Czy biogazownie są problematyczne z tego punktu widzenia?
Biogazownie rolnicze nie stanowią uciążliwego źródła emisji zanieczyszczeń do środowiska, w tym hałasu. Z definicji, elektrociepłownie na biogaz rolniczy mają na celu ochronę środowiska przyrodniczego poprzez możliwość przetwarzania ekologicznych surowców, przy jednoczesnej produkcji biogazu, który stanowi paliwo do jednostki kogeneracyjnej produkującej energię cieplną i elektryczna w skojarzeniu. Idea funkcjonowania biogazowni przynosi wymierny efekt polegający na utylizacji odpadów biodegradowalnych, z których wytwarzany biogas zamieniany następnie na ekologiczną energię. Ten proces w wymiarze globalnym zmniejsza emisję metanu do atmosfery w odróżnieniu do składowania odpadów w kompostowniach – które jest bardziej szkodliwe dla atmosfery niż emisja CO2.
Przed przystąpieniem do zamierzania budowalnego jakim jest biogazownia istnieje stosowna procedura przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko, obejmująca wykonanie raportu oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko, a jednym z elementów raportu jest modelowanie emisji zanieczyszczeń do atmosfery. Inwestor otrzymuje decyzję środowiskową określające warunki korzystania ze środowiska, mówiące m.in. o zastosowaniu urządzeń o parametrach spełniających wymagania środowiskowe (np. moce akustyczne), konieczności wykonania elementów konstrukcyjnych jako hermetyczne.
Instalacja do wytwarzania biogazu rolniczego podlega szeregowi przepisów ochrony środowiska, które nakładają na inwestora obowiązki m.in. przeprowadzenia stosownych badań.
Jak wygląda polski potencjał tzw. local contant w segmencie biogazowni? Czy mamy szanse na pobudzenie tego sektora do zaistnienia w Polsce?
Polska Grupa Biogazowa buduje biogazownie w oparciu o własną technologię oraz autorskie systemy sterowania obiektami. Oceniamy, że nawet 80 procent kosztów budowy naszych obiektów jest realizowana siłami polskich firm z wykorzystaniem polskich komponentów, a w okresie eksploatacji udział ten jest jeszcze większy. Elementy produkowane za granicą to jedynie specjalistyczne urządzenia, takie jak silniki do agregatu kogeneracyjnego, membrany do magazynów gazu czy mieszadła do komór fermentacyjnych pozostałe komponenty można wykonać i zmontować w Polsce. Żeby ten potencjał był w pełni wykorzystany, konieczne jest bardziej stabilne środowisko finansowo-prawne oraz jasne i konsekwentnie realizowane plany rozwoju branży, zachęcające do inwestowania w prace badawczo-rozwojowe i rozwój firm dostawczych i wyspecjalizowanych firm budowlanych mogących sprostać wymaganiom stawianym przez sektor biogazowy. Zbudowanie znaczącego rynku wytwarzania biogazu wzmocnieni pozycję krajowych przedsiębiorców w łańcuchu dostaw i pozwoli na dalszy rozwój.
Jak wspierać powstawanie nowych instalacji tego typu?
Likwidacja barier i problemów może znacznie usprawnić zarówno proces inwestycyjny, jak i eksploatację. Problemy są już zidentyfikowane i dobrze rozpoznane, zostały również nakreślone kierunki rozwiązań, które należy wdrożyć. Działania powinny być podejmowane zarówno przez organy rządowe, jak i branżę. Wśród nich można wymienić dążenie do usprawnienia i ułatwienia postępowania z masą pofermentacyjną powstałą w wyniku fermentacji substratów. Obecnie procedury są bardzo skomplikowane i nie uwzględniają roli biogazowni, jako ostatecznego i najbardziej efektywnego etapu przetwarzania odpadów biodegradowalnych. Dodatkowo, masa pofermentacyjna ma znaczne wartości odżywcze i może być z powodzeniem stosowana jako nawóz. Niewielkie dostosowanie procedur, uwzględniające specyfikę biogazowni, pomogłoby znacznie operatorom biogazowni.
Dla inwestorów rozważających zaangażowanie się w ten sektor, najważniejsze jest stabilne prawo oraz jasno nakreślony plan rozwoju. Klarowny kierunek polityki Unii Europejskiej, a także w coraz większym stopniu Polski, może stanowić dobre podstawy do zwiększenia pewności, co do dalszych kierunków rozwoju energetyki, w tym sektora biogazowego, a w efekcie zwiększy zainteresowanie inwestorów.
Czy są one problematyczne dla okolicznych mieszkańców?
Lokalizacja biogazowni rolniczej nie są problematyczne dla okolicznych mieszkańców. Biogazownie rolnicze Polskiej Grupy Biogazowej lokowane są z poszanowaniem przeznaczenia danej nieruchomości, z uwzględnieniem studiów, zapisów miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego oraz z uwzględnieniem przepisów powszechnie obowiązujących. Biogazownie rolnicze lokalizowane są w odpowiedniej odległości od zabudowań mieszkaniowych, obiektów użyteczności społecznej oraz z zachowaniem przepisów prawa ochrony środowiska. Przykłady lokalizowania przez Polską Grupę Biogazową kolejnych biogazowni w danych gminach świadczą o tym, że biogazownie rolnicze w sposób prawidłowy stają się elementem gospodarki zamkniętej danego terenu oraz źródłem dostępu do zielonej energii i ciepła dla społeczności lokalnej oraz pozytywnie wpływają na bilans energetyczny regionu.
Rozmawiał Mariusz Marszałkowski
Prezydent podpisał nowelę ustawy o OZE, która usprawni realizację projektów fotowoltaicznych
