Nowelizacja prawa energetycznego oraz szeregu innych ustaw związanych z paliwami ciekłymi i gazowymi ma na celu przywrócenie zasad uczciwej konkurencji na rynkach tych paliw. Efekt ten ma zostać osiągnięty poprzez ograniczenie występującej w sektorze paliw ciekłych szarej strefy oraz likwidację zwolnień z utrzymywania zapasów obowiązkowych gazu ziemnego. Ustawa została opublikowana w Dzienniku Ustaw (poz. 1165) 2 sierpnia 2016 r.
1) Rynek paliw ciekłych
Nowelizacja ustawy – Prawo energetyczne oraz niektórych innych ustaw w sposób systemowy porządkuje rynek paliw ciekłych, wychodząc naprzeciw postulatom Prezesa URE i organizacji branżowych. Nowe regulacje reformują zasady udzielania i cofania koncesji w zakresie paliw ciekłych, zaostrzają kary za działalność bez lub z naruszeniem posiadanej koncesji, zwiększają transparentność rynku paliw oraz wyposażają Prezesa URE w silne kompetencje kontrolne, a także tworzą mechanizmy wymiany informacji i współpracy pomiędzy organami prowadzącymi kontrole podmiotów działających na rynku. Nowe przepisy ustanawiają ponadto definicję podmiotu przywożącego oraz rozszerzają definicje handlowca oraz podmiotu realizującego Narodowy Cel Wskaźnikowy.
Nowe regulacje dotyczące udzielania i cofania koncesji
Nowelizacja wprowadza nowe wymogi udzielenia oraz nowe przesłanki cofnięcia koncesji. Obowiązkiem uzyskania koncesji objęta zostanie działalność przeładunkowa paliw ciekłych. Uchylone zostanie zwolnienie z koncesjonowania obrotu benzyną lotniczą.
W przypadku koncesji na wytwarzanie paliw ciekłych oraz koncesji na obrót paliwami ciekłymi z zagranicą zlikwidowano zwolnienie od wymogu złożenia zabezpieczenia majątkowego w wysokości 10 mln zł, którym objęta była branża LPG. Zabezpieczenie, np. w formie gwarancji bankowej, należy złożyć właściwemu naczelnikowi urzędu celnego.
Nowe typy kar administracyjnych i przestępstw
Nowelizacja rozszerza również katalog czynów sankcjonowanych karami pieniężnymi. Wprowadza także nowe typy przestępstw.
Prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie wytwarzania, magazynowania lub przeładunku, przesyłania lub dystrybucji, obrotu paliwami ciekłymi, w tym obrotu tymi paliwami z zagranicą, bez wymaganej koncesji, będzie podlegać karze grzywny do 5 mln zł albo karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 5. Natomiast dokonywanie przywozu paliw ciekłych bez wymaganego wpisu do rejestru – karze grzywny do 2,5 mln zł.
Transparentność rynku
Nowelizacja wprowadza szereg jawnych wykazów i rejestrów, które prowadzone będą w formie elektronicznej przez Prezesa URE, w tym przede wszystkim rejestr podmiotów przywożących i przedsiębiorstw posiadających koncesje. W rejestrze przedsiębiorstw posiadających koncesje, oprócz danych identyfikujących przedsiębiorców, znajdą się również informacje o rodzajach paliw ciekłych objętych koncesją, złożonym zabezpieczeniu majątkowym oraz wykorzystywanej infrastrukturze paliw ciekłych.
Na przedsiębiorstwa energetyczne zajmujące się magazynowaniem, przeładunkiem, przesyłaniem lub dystrybucją paliw ciekłych, nałożony został obowiązek prowadzenia wykazu określonych w nowelizacji podmiotów, którym świadczyli w ciągu ostatnich 12 miesięcy swoje usługi. Wykazy te mają być udostępniane w siedzibach tych przedsiębiorstw oraz publikowane na ich stronach internetowych. Przedsiębiorstwa energetyczne świadczące wspomniane usługi będą miały również obowiązek przekazywania Prezesowi URE, Prezesowi ARM oraz ministrowi właściwemu do spraw finansów publicznych miesięcznych sprawozdań zawierających informacje o podmiotach zlecających te usługi.
Transparentność działań podmiotów na rynku paliw ma być zapewniona również dzięki zmianom wprowadzonym w ustawie o zapasach ropy naftowej, produktów naftowych i gazu ziemnego oraz zasadach postępowania w sytuacjach zagrożenia bezpieczeństwa paliwowego państwa i zakłóceń na rynku naftowym, m.in. w przepisach regulujących zakres danych udostępnianych z rejestru systemu zapasów interwencyjnych. Na przejrzystość działań wspomnianych podmiotów będą miały również wpływ zmiany w ustawie o systemie monitorowania i kontrolowania jakości paliw, poprzez ujawnienie wykazów będących w gestii Prezesa UOKiK.
Kontrola
Prezes URE uzyskuje silne uprawnienia kontrolne wobec podmiotów działających na rynku paliw ciekłych. Ustawa zapewnia współpracę pomiędzy organami administracji publicznej poprzez nałożenie obowiązku przekazywania Prezesowi URE wszelkich informacji i dokumentów, które mogą posłużyć do stwierdzenia naruszenia warunków prowadzenia działalności w zakresie paliw ciekłych. Ponadto, w ramach realizacji własnych zadań, organy obligatoryjnie kontrolować będą spełnienie obowiązku posiadania koncesji albo wpisu do rejestru podmiotów przywożących oraz fakt zgłoszenia do Prezesa URE infrastruktury paliw ciekłych.
Przywóz paliw ciekłych
Ustawa tworzy rejestr podmiotów przywożących – osób fizycznych, osób prawnych oraz jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej, które samodzielnie lub za pośrednictwem innego podmiotu dokonują przywozu paliw ciekłych na cele niezwiązane z działalnością koncesjonowaną. Poza oznaczeniem podmiotu, rejestr ten zawiera planowaną datę rozpoczęcia działalności, informacje o rodzajach i przeznaczeniu paliw ciekłych będących przedmiotem przywozu oraz lokalizacji wykorzystywanej infrastruktury. Do rejestru nie może zostać wpisany podmiot, który został prawomocnie skazany prawomocnym wyrokiem sądu za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe mające związek z przedmiotem działalności gospodarczej objętej ustawą lub zalega z odprowadzeniem podatku.
Zmiana definicji handlowca
Ustawa wprowadza nową definicję handlowca. Będzie nim już nie tylko przedsiębiorca wykonujący działalność gospodarczą w zakresie przywozu ropy naftowej lub paliw, ale także osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, która, nie prowadząc działalności gospodarczej w zakresie przywozu ropy naftowej lub paliw, samodzielnie lub za pośrednictwem innego podmiotu wykonuje działalność polegającą na przywozie ropy naftowej lub paliw i zużywa je na potrzeby własne.
Zmiana definicji podmiotu realizującego Narodowy Cel Wskaźnikowy
W ustawie o biokomponentach i biopaliwach ciekłych rozszerzona została definicja „podmiotu realizującego Narodowy Cel Wskaźnikowy”. Zgodnie z nową definicją będzie nim każdy podmiot, w tym także nieprowadzący działalności gospodarczej, dokonujący, samodzielnie lub za pośrednictwem innego podmiotu, wytwarzania, importu lub nabycia wewnątrzwspólnotowego paliw ciekłych lub biopaliw ciekłych i rozporządzający nimi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej poprzez dokonanie jakiejkolwiek czynności prawnej lub faktycznej lub zużywający je na potrzeby własne na tym terytorium.
2) Rynek gazu ziemnego
Przywrócenie równowagi w zakresie utrzymywania zapasów gazu
Ustawa wprowadza zmiany dotyczące regulacji systemu zapasów gazu ziemnego. W ich wyniku do utrzymywania zapasów obowiązkowych gazu ziemnego zobowiązane będą przedsiębiorstwa energetyczne wykonujące działalność gospodarczą w zakresie obrotu gazem ziemnym z zagranicą, jak również podmioty dokonujące przywozu gazu ziemnego. Uchylony został z kolei przepis, który zwalniał niektóre przedsiębiorstwa (mające odpowiednio małą liczbę odbiorców) oraz podmioty dokonujące przywozu na własne potrzeby, z obowiązku utrzymywania zapasów gazu ziemnego. Celem tej regulacji jest wyeliminowanie możliwości obchodzenia obowiązku utrzymywania zapasów obowiązkowych gazu ziemnego, a przez to minimalizacja dyskryminacji w zakresie ponoszenia ciężarów zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego kraju. Nowe obowiązki wejdą w życie od sezonu zimowego 2017/2018 r.
Rozwiązania ułatwiające utrzymywanie zapasów gazu
Ustawa wprowadza rozwiązania ułatwiające utrzymywanie zapasów obowiązkowych gazu, czyli tzw. „umowę biletową”. Przedsiębiorstwo będzie mogło powierzyć utrzymywanie zapasów podmiotowi trzeciemu, nie ponosząc przy tym ciężarów administracyjnych samodzielnego utrzymywania zapasów. Ma to ułatwić dostęp do zapasów i zmniejszyć bariery dostępu do rynku gazu.
Nowe regulacje w zakresie dywersyfikacji dostaw gazu z zagranicy
Ustawa zmienia delegację ustawową stanowiącą podstawę do wydania tzw. rozporządzenia dywersyfikacyjnego. Przepis przejściowy przewiduje, że Rada Ministrów musi wydać nowe rozporządzenie w terminie 6 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy. Nowa delegacja pozwoli Ministrowi Energii na przygotowanie nowej regulacji bez ryzyka narażenia się na przekroczenie upoważnienia.
Pozostałe cele nowelizacji w zakresie sektora gazu
Do pozostałych celów nowelizacji w zakresie sektora gazu ziemnego należą również: doprecyzowanie uprawnień Prezesa URE w zakresie stosowania europejskich kodeksów sieciowych, wprowadzenie ułatwień w zakresie zapasów obowiązkowych i koncesji dla importujących gaz przy wykorzystaniu terminala LNG oraz zagwarantowanie Ministrowi Energii możliwości wpływu na budowę gazociągów przesyłowych i o zasięgu krajowym.
Ustawa wejdzie w życie 30 dni po ogłoszeniu.
Źródło: Ministerstwo Energii
