Moskwa coraz mocniej centralizuje gospodarkę w model „twierdzy Rosja”. W trzy lata wojny na Ukrainie państwo skonfiskowało majątek o wartości około 50 miliardów dolarów – wynika z najnowszych danych.
Rosyjskie władze w ciągu ostatnich trzech lat wojny przejęły aktywa szacowane na 50 miliardów dolarów, co pokazuje, jak bardzo zmienia się gospodarka kraju od rozpoczęcia inwazji na Ukrainę. Wyniki analizy opublikował moskiewski Kommersant, powołując się na badania kancelarii prawnej NSP (Nektorov, Saveliev & Partners).
Zachodnie firmy pod presją Putina
Skala tej „nacjonalizacji” dotyczy zarówno zachodnich firm, które opuściły Rosję, jak i krajowych przedsiębiorstw przejętych pod różnymi pretekstami – od walki z korupcją, przez rewizję prywatyzacji, po zapewnienie „bezpieczeństwa strategicznego”.
Jak przypomina Kommersant, fala wywłaszczeń objęła globalne koncerny, które na masową skalę opuszczały rosyjski rynek po lutym 2022 roku. McDonald’s, Mercedes-Benz, Uniper czy Carlsberg to tylko kilka przykładów firm, których aktywa zostały sprzedane lub przejęte przez państwowych graczy. Niektóre zachodnie koncerny wynegocjowały sprzedaż, inne dekrety prezydenta Putina postawiły przed faktem dokonanym.
Rosyjskie władze tłumaczą te działania koniecznością ochrony gospodarki przed tym, co nazywają „nielegalnymi działaniami Zachodu”. Prezydent Władimir Putin argumentuje, że wycofanie się zagranicznych marek stworzyło miejsce dla rodzimych producentów i stymuluje lokalną produkcję. Apeluje przy tym o „nowy model rozwoju”, oderwany od dotychczasowej globalizacji.
W praktyce coraz większy udział w gospodarce mają spółki państwowe i urzędnicy kontrolujący strategiczne sektory – szczególnie przemysł zbrojeniowy, który jest dziś filarem rosyjskiej „gospodarki wojennej”. W ubiegłych miesiącach prokuratorzy ruszyli z nowymi postępowaniami o nacjonalizację, m.in. wobec udziałów miliardera Konstantina Strukowa w jednym z największych producentów złota – Uzhuralzoloto.
Zysk Kremla, koszty dla inwestorów
Odpływ zachodnich inwestycji i wzrost kontroli państwa nad gospodarką to kolejny etap ewolucji rosyjskiego systemu – od wolnorynkowych nadziei lat 90., przez częściowe otwarcie i szybki wzrost za Putina w pierwszej dekadzie XXI wieku, aż po „model twierdzy” wzmacniany sankcjami i wojną.
Według danych Międzynarodowego Funduszu Walutowego, mimo rosnącej produkcji zbrojeniowej i transferów majątku, rosyjska gospodarka nominalnie jest dziś warta około 2,2 biliona dolarów – znacznie mniej niż Unia Europejska, Chiny czy Stany Zjednoczone.
Ponad tysiąc firm zniknęło z rosyjskiego rynku
Od 2022 roku ponad tysiąc zagranicznych firm zdecydowało się zamknąć działalność w Rosji lub przekazać swoje aktywa nowym, krajowym właścicielom. Niektórym aktywa skonfiskowano, a właścicieli zmuszono do ich szybkiej sprzedaży – podkreślają autorzy raportu NSP.
Rosja przekonuje, że ten proces to świadome budowanie odporności na zachodnie sankcje i wyjście z globalnych powiązań gospodarczych. Zdaniem krytyków – to powrót do gospodarki silnie sterowanej przez Kreml, który przejął majątek strategiczny, wzmacniając państwową kontrolę na lata.
Reuters / Hanna Czarnecka
