Śmierć papieża Franciszka. Co się dzieje w Watykanie w czasie wakatu na tronie Piotrowym?

Zasady obowiązujące w Watykanie po śmierci papieża, czyli w okresie Sede vacante i dotyczące wyboru następcy, spisano w wydanej w 1996 roku Konstytucji Apostolskiej „Universi Dominici Gregis” Jana Pawła II o wakacie w Stolicy Apostolskiego i wyborze Biskupa Rzymskiego.

Sede vacante to w Kościele katolickim termin określający okres, w którym stolica biskupia jest nieobsadzona.

Konstytucja Apostolska głosi: „bezpośrednio po otrzymaniu wiadomości o śmierci Papieża Kamerling Świętego Kościoła Rzymskiego winien stwierdzić oficjalnie fakt śmierci Papieża w obecności Mistrza Papieskich Ceremonii Liturgicznych, Prałatów oraz Sekretarza i Kanclerza Kamery Apostolskiej i sporządzić dokument lub autentyczny akt zgonu”.

„Kardynał Kamerling powinien ponadto położyć pieczęcie na pracownię i pokój Papieża” – zaznaczono. „O zgonie Papieża ma on również powiadomić Kardynała Wikariusza Rzymu, który specjalnym komunikatem przekaże tę wiadomość Ludowi rzymskiemu, a także Kardynała Archiprezbitera Bazyliki Watykańskiej” – podkreślono.

Nadzór kardynała Kamerlinga

Kardynał Kamerling ma objąć w posiadanie Watykański Pałac Apostolski i, osobiście lub za pośrednictwem swojego delegata, Pałac na Lateranie i w Castel Gandolfo, oraz pełnić nad nimi nadzór i zarząd.

Jan Paweł II w pierwszym rozdziale Konstytucji napisał: „W czasie wakatu Stolicy Apostolskiej Kolegium Kardynałów nie posiada żadnej władzy lub jurysdykcji w sprawach należących do Papieża za jego życia ani w wypełnianiu funkcji wynikających z jego urzędu; wszystkie te sprawy muszą być wyłącznie zarezerwowane dla przyszłego Papieża”.

„Oświadczam więc – dodał – że jest nieważny i niebyły jakikolwiek akt władzy lub jurysdykcji, należący do Biskupa Rzymskiego w czasie jego życia lub związany z wykonywaniem jego urzędu, jaki Kolegium Kardynałów uznałoby, że powinien być dokonany, chyba że mieści się w granicach wyraźnie przyznanych w niniejszej Konstytucji”.

Na mocy tego kluczowego dokumentu podczas wakatu w Stolicy Apostolskiej zarządzanie Kościołem należy do Kolegium Kardynałów, jednakże tylko w celu szybkiego załatwienia spraw zwyczajnych lub spraw, których załatwienia nie można odłożyć oraz w celu przygotowania wszystkiego, co jest konieczne do wyboru nowego papieża.

„To zadanie musi być wypełnione w sposób i w granicach przewidzianych przez niniejszą Konstytucję” – dodał.

Ograniczenia tymczasowych zarządców

Następny punkt Konstytucji głosi: „Kolegium Kardynalskie w żaden sposób nie może decydować o uprawnieniach Stolicy Apostolskiej i Kościoła Rzymskiego, a tym bardziej, bezpośrednio lub pośrednio dopuścić do umniejszenia któregoś z nich, nawet w celu doprowadzenia do zgody lub przeciwdziałania poczynaniom nastawionym przeciw tymże prawom po śmierci lub prawowitym zrzeczeniu się urzędu przez Papieża. Wszyscy Kardynałowie winni zatroszczyć się o ochronę tych praw”.

Podczas wakatu prawa wydane przez poprzednich papieży w żaden sposób nie mogą być poprawiane lub zmieniane; „przede wszystkim jeśli chodzi o przepisy dotyczące wyboru papieża”.

Kolejnym etapem jest zwołanie tzw. Kongregacji Kardynałów w okresie przygotowania wyboru papieża. Uczestniczą w nich kardynałowie przybyli z całego świata.

Są to zgromadzenia dwojakiego rodzaju: ogólne codzienne, to znaczy całego Kolegium Kardynalskiego oraz partykularne.

W skład Kongregacji partykularnej wchodzą: Kardynał Kamerling Świętego Kościoła Rzymskiego i trzech kardynałów, po jednym z każdego stopnia, wylosowanych spośród kardynałów – elektorów przybyłych już do Rzymu. Kardynałowie – elektorzy to uczestnicy konklawe, którzy nie ukończyli 80 lat.

Jan Paweł II zarządził, że głos w Kongregacjach Kardynałów, jeśli chodzi o sprawy o większym znaczeniu, „nie powinien być dany ustnie, ale przekazany w formie tajnej”.

Wszyscy uczestniczący w kongregacjach kardynałowie mają złożyć przysięgę na zachowanie przepisów, zawartych w Konstytucji oraz na dotrzymanie tajemnicy.

Jednym z najpilniejszych zadań obrad kardynałów jest przygotowanie ceremonii pogrzebowych zmarłego papieża oraz ustalenie ich początku w taki sposób, by złożenie do grobu odbyło się między czwartym a szóstym dniem po śmierci; „chyba żeby zaistniały inne szczególne racje” – zastrzeżono.

Konieczne jest też przygotowanie pokojów w watykańskim Domu Świętej Marty dla kardynałów – elektorów oraz Kaplicy Sykstyńskiej, gdzie odbędzie się konklawe.

Kwestia problemu Kościoła

Jest też też następujące rozporządzenie: należy „powierzyć dwóm duchownym odznaczającym się wiedzą, mądrością i autorytetem moralnym zadanie przeprowadzenia dla kardynałów dwóch rozważań dotyczących problemów Kościoła w tej wyjątkowej chwili i trafnego wyboru nowego papieża”.

Trzeba też zaaprobować – na wniosek Administracji Stolicy Apostolskiej lub, według kompetencji, Gubernatoratu Państwa Watykańskiego – wydatki wynikłe w okresie od śmierci papieża do wyboru następcy, a także przeczytać dokumenty, jeżeli by takie były, zostawione przez zmarłego papieża dla Kolegium Kardynałów.

Kolejnym zadaniem jest zatroszczenie się anulowanie Pierścienia Rybaka, noszonego przez papieża i ołowianej pieczęci, z jakimi są wysyłane Listy Apostolskie.

Z chwilą śmierci papieża wszyscy przełożeni Dykasterii Kurii Rzymskiej, kardynał sekretarz stanu oraz członkowie tych Dykasterii przestają pełnić swe urzędy. Wyjątek stanowi Kamerling Świętego Kościoła Rzymskiego i Penitencjarz Większy, którzy nadal załatwiają sprawy zwyczajne, przedkładając Kolegium Kardynałów to, co powinno być przedłożone papieżowi.

Część druga Konstytucji „Universi Dominici Gregis” poświęcona jest wyborowi papieża. Zapisano w niej, że wszyscy kardynałowie elektorzy, zwołani w celu wyboru nowego papieża są zobowiązani na mocy świętego posłuszeństwa do podporządkowania się ogłoszeniu o zwołaniu i do udania się na miejsce w tym celu wyznaczone, „o ile nie wstrzyma ich choroba lub inna poważna przeszkoda uznana za słuszną przez Kolegium Kardynałów”.

Na mocy przepisów kardynałowie elektorzy od początku czynności związanych z wyborem aż do chwili, kiedy nastąpi i zostanie publicznie ogłoszony, muszą powstrzymać się od prowadzenia korespondencji listownej, telefonicznej lub komunikowania się przy pomocy innych środków z osobami nie związanymi ze środowiskiem, „z wyjątkiem przypadku uzasadnionej i pilnej konieczności”.

Po uroczystościach pogrzebowych, nie później niż dwudziestego dnia od śmierci papieża kardynałowie elektorzy zbiorą się na poprzedzającej konklawe mszy i rozpoczną wybór nowego papieża.

Biznes Alert / pap/