W 2024 roku ceny gazu w Europie powróciły do poziomów obserwowanych w 2021 roku, co stanowi znaczącą zmianę w porównaniu z bezprecedensowymi wzrostami cen w latach 2022 i 2023. Ta dynamika jest efektem wielu czynników, w tym czynników geopolitycznych, ekonomicznych i środowiskowych, które kształtowały krajobraz energetyczny w ostatnich latach. Aby lepiej zrozumieć powrót cen do poziomu widzianego w 2021 roku, konieczna jest analiza rzeczywistych danych cenowych oraz kluczowych czynników napędzających obserwowaną zmianę.
- Kilka kluczowych czynników przyczyniło się do spadku cen gazu do poziomów z 2021 roku. Jednym z najważniejszych czynników jest dywersyfikacja źródeł dostaw, która miała miejsce po wybuchu wojny.
- Drugim, równie istotnym elementem jest zwiększenie zdolności importowej LNG (skroplonego gazu) w Europie.
- Trzecim czynnikiem – na który nie mieliśmy wpływu ale który zdecydował o kształtowaniu się cen – była łagodniejsza zima w latach 2023/2024 i tym samym zmniejszony popyt na gaz.
- Oprócz trzech wyżej wymienionych czynników, musimy pamiętać również o stabilizacji napięć geopolitycznych w Europie oraz aktualizowanej polityce energetycznej Unii Europejskiej, które z pewnością miały wpływ na ceny gazu od 2022 roku.
W 2021 roku średnia cena gazu ziemnego w Europie wynosiła około 20-25 euro za megawatogodzinę (MWh). Jednak po inwazji Rosji na Ukrainę w lutym 2022 roku ceny gazu gwałtownie wzrosły, osiągając w szczytowym momencie poziom ponad 300 euro za MWh w sierpniu 2022 roku (mowa przede wszystkim o indeksie TTF, który najlepiej ilustruje zmiany na rynku gazu w Europie). Wzrost ten był głównie spowodowany zakłóceniami dostaw gazu z Rosji, który historycznie stanowił około 40 procent importu gazu ziemnego do Europy.
Do połowy 2024 roku ceny gazu stopniowo spadły do około 25-30 euro za MWh, co jest porównywalne z poziomami sprzed kryzysu w 2021 roku. Normalizacja cen stanowi znaczną ulgę dla gospodarek europejskich, szczególnie dla branż silnie uzależnionych od gazu ziemnego, takich jak przemysł wytwórczy i sektory energochłonne.
Kilka kluczowych czynników przyczyniło się do spadku cen gazu do poziomów z 2021 roku. Jednym z najważniejszych czynników jest dywersyfikacja źródeł dostaw, która miała miejsce po wybuchu wojny. W odpowiedzi na kryzys, kraje europejskie intensywnie dywersyfikowały swoje źródła energii, zmniejszając zależność od gazu rosyjskiego. Dywersyfikacja obejmowała zwiększenie importu skroplonego gazu ziemnego (LNG) ze Stanów Zjednoczonych, Kataru i innych krajów. Ponadto państwa europejskie przyspieszyły inwestycje w odnawialne źródła energii i zwiększyły wykorzystanie alternatywnych źródeł energii, takich jak energia jądrowa. Do 2024 roku Europa znacznie zmniejszyła swoje uzależnienie od gazu rosyjskiego, co przyczyniło się do większej stabilności na rynku gazu i obniżenia cen.
Drugim, równie istotnym elementem jest zwiększenie zdolności importowej LNG (skroplonego gazu) w Europie. Rozbudowa terminali importowych LNG na starym kontynencie odegrała kluczową rolę w stabilizacji cen gazu. Kraje takie jak Niemcy, Francja i Holandia zainwestowały w nową infrastrukturę LNG, co pozwoliło na bardziej elastyczny i odporny łańcuch dostaw gazu. Zwiększenie zdolności importowych LNG pomogło zrekompensować utratę rosyjskiego gazu rurociągowego, co przyczyniło się do normalizacji cen.
Trzecim czynnikiem – na który nie mieliśmy wpływu ale który zdecydował o kształtowaniu się cen – była łagodniejsza zima w latach 2023/2024 i tym samym zmniejszony popyt na gaz. Zima w GY23-24 była łagodniejsza niż oczekiwano, co prowadziło do niższego niż średnie zapotrzebowania na gaz ziemny do celów grzewczych. Spadek popytu złagodził presję na podaż gazu, co przyczyniło się do spadku cen. Dodatkowo, środki efektywności energetycznej i trwająca transformacja w kierunku odnawialnych źródeł energii jeszcze bardziej zmniejszyły ogólne zapotrzebowanie na gaz ziemny.
Oprócz trzech wyżej wymienionych czynników, musimy pamiętać również o stabilizacji napięć geopolitycznych w Europie oraz aktualizowanej polityce energetycznej Unii Europejskiej, które z pewnością miały wpływ na ceny gazu od 2022 roku. Unia Europejska wprowadziła szereg środków politycznych mających na celu stabilizację rynku energii. Środki te obejmowały ustanowienie wspólnej platformy zakupowej gazu, strategicznych rezerw gazu oraz promowanie transgranicznej infrastruktury energetycznej. Inicjatywy te zwiększyły odporność europejskiego rynku energii, co pomogło obniżyć ceny gazu do poziomów z 2021 roku.
Chociaż powrót cen gazu do poziomu z 2021 roku jest pozytywnym zjawiskiem, to jednak warto pamiętać o cyklicznym charakterze rynków i prawdopodobieństwie kolejnych zawirowań. Światowy rynek energii nadal jest podatny na zakłócenia, a transformacja w kierunku odnawialnych źródeł energii, choć postępuje, nie jest jeszcze zakończona.
Ponadto, możliwość przyszłych kryzysów geopolitycznych może ponownie wpłynąć na dostawy i ceny gazu (wystarczy chociażby pomyśleć o kryzysie na Bliskim Wschodzie czy o problemach dostaw spowodowanych przez piratów na kanale Sueskim). Patrząc w przyszłość, Europa musi kontynuować inwestycje w dywersyfikację energetyczną, odnawialne źródła energii oraz infrastrukturę, aby zapewnić długoterminową stabilność na rynku energii. Lekcje wyniesione z ostatniego kryzysu podkreślają znaczenie zmniejszenia zależności od jednego źródła energii lub dostawcy.
Magdalena Kuffel
Nowak: Musimy być świadomi znaczenia Bałtyku dla bezpieczeństwa energetycznego Polski
