Mamy szkic umowy społecznej z energetyką. Co w zamian za odejście od węgla?
BiznesAlert.pl dotarł do projektu umowy społecznej rządu z sektorem energetycznym. Zakłada ona rozwój technologii niskoemisyjnych oraz osłony socjalne pozwalające branży rozstawać się stopniowo z węglem w ramach Narodowej Agencji Bezpieczeństwa Energetycznego (NABE).
Jest projekt umowy społecznej
Projekt z 23 sierpnia zakłada umowę rządu, spółek energetycznych PGE, Tauron, Enea, Energa i ZE PAK (zwanych gwarantami umowy) oraz organizacji związkowych w sprawie transformacji regionów górniczych, sektora wydobycia węgla brunatnego oraz energetycznego przy uwzględnieniu aspektu społecznego oraz bezpieczeństwa energetycznego.
Rząd musi przygotować wspomniane akty prawne w pół roku od podpisania umowy społecznej.
Nowe technologie
NABE ma uczestniczyć w rynku mocy i odpowiadać między innymi za wydobycie węgla brunatnego, wytwarzanie energii i ciepła, a także ich sprzedaż do odbiorców końcowych. Ma funkcjonować w centrali oraz filiach regionalnych.
– W okresie przejściowym, do czasu i w celu osiągnięcia przez Polskę neutralności klimatycznej, przygotowane i wykonane zostaną poniżej wymienione inwestycje w skali przemysłowej – czytamy.
To instalacja zgazowania węgla w technologii IGCC z wychwytem dwutlenku węgla, infrastruktura do transportu wychwyconego dwutlenku węgla, budowa lub dostosowanie magazynów do składowania CO2 w górotworze, instalacja do zgazowywania węgla do mentanolu, do wytwarzania wodoru z gazu koksowniczego, zgazowania węgla do syngazu przy wychwycie CO2, wychwytywania metanu z pokładów w kopalniach, budowa nowych bloków gazowych w miejsce starych elektrowni zawodowych na węgiel.
Strona rządowa zaproponuje do połowy 2022 roku lokalizację i zapewni warunki do rozpoczęcia wskazanych inwestycji. Czytamy, że ich realizacja zostanie wsparta z wykorzystaniem dostępnych środków pochodzących ze źródeł krajowych i instrumentów finansowych Unii Europejskiej. – Te inwestycje będą lokalizowane w uzależnieniu od potrzeb tworzenia nowych miejsc pracy, uwarunkowań technologicznych, obecności kadry i celu ochrony równowagi energetycznej kraju. Rząd ma przedstawić lokalizacje tych inwestycji do połowy 2022 roku i oddać je do użytku w latach 2023-29. Ma także przedstawić do końca 2021 roku program zapewnienia bilansu energetycznego kraju – głosi dokument. – Strony za pożądane uznają odtworzenie zdolności wytwarzania energii elektrycznej w oparciu o czyste technologie przez grupy energetyczne w lokalizacjach zbliżonych do zamykanych elektrowni i z wykorzystaniem pracowników pracodawców.
Przeniesienie aktywów węglowych do NABE ma się odbyć za odszkodowaniem oraz rekompensatą nakładów na remonty i modernizację przekazanego majątku. – Strona rządowa gwarantuje, że na skutek przekazania aktywów grupy energetyczne nie mogą ponieść straty – czytamy w dokumencie.
Rząd ma przedstawić ustawy służące wydzieleniu aktywów węglowych. Mają uregulować powstanie NABE, rekompensaty, zasoby NABE oraz finansowanie funkcjonowania, inwestycji oraz osłon socjalnych.
Fundusz Transformacji Energetyki Polskiej
Fundusz Transformacji Energetyki Polskiej ma powstać w drodze ustawy w celu finansowania NABE. Jego środki mają pochodzić z budżetu krajowego oraz europejskiego (Fundusz Sprawiedliwej Transformacji, Fundusz Odbudowy, itd.). Mają do niego także trafić środki ze sprzedaży uprawnień do emisji CO2. Ma tworzyć koperty finansowe i ułatwiać inwestycje w regionach pogórniczych: bełchatowskim, turoszowskim, opolskim, rybnickim, kozienickim, połanieckim, konińskim, jaworznickim, mikołowskim, będzińskim, gryfińskim, trzebińskim, ostrołęckim i stalowowolskim.
Mają powstać Rady Koordynacyjne do spraw Sprawiedliwej Transformacji województw: łódzkiego, dolnośląskiego, wielkopolskiego, śląskiego, mazowieckiego, świętokrzyskiego, małopolskiego, zachodniopomorskiego, opolskiego i podkarpackiego z udziałem przedstawicieli rządu, samorządu, strony społecznej oraz pracodawców. Rada Koordynacyjna ma przedstawiać Komitetowi Koordynacyjnemu, który będzie miał prawo monitorować realizację ustaleń, uzyskiwać informacje, interpretować na wyłączność umowę społeczną. Działalność komitetu będzie finansowana przez gwarantów umowy społecznej i NABE, w tym transport i noclegi. Związki zawodowe wciąż apelują o dodanie zapisu o radzie społecznej NABE w celu utrzymania dialogu związków u poszczególnych pracodawców z ich zarządem.
Komisja wspólna w skład której wejdą przedstawiciele wszystkich zainteresowanych ministerstw, przedstawiciele i eksperci wskazani przez związki zawodowe, oraz eksperci z zakresu prawa europejskiego i funduszy europejskich, w miarę możliwości wskazani przez Komisję Europejską, będą czuwali nad procesem legislacyjnym i będą mogli go modyfikować. Rząd zapłaci za koszty funkcjonowania tej komisji z jednym jego przedstawicielem. Komisja będzie działać w oparciu o akt prawny, który będzie ją fundował.
Rząd zobowiązuje się, że w czasie likwidacji kopalń węgla brunatnego i elektrowni węglowych pracownikom bez uprawnień emerytalnych będzie przysługiwać urlop lub jednorazowa odprawa pieniężna warta dwunastokrotność średniego miesięcznego wynagrodzenia. Co ciekawe, do podstawy urlopu zaliczane są nagrody z okazji Dnia Górnika i Dnia Energetyka oraz nagroda roczna i jubileuszowa. Te środki mają być finansowane z dotacji budżetowej na rzecz spółki górniczej lub energetycznej. Warunki i tryb zostanie określony przez ministra właściwego (aktywów państwowych) w drodze rozporządzenia.
Pracodawcy mają konsultować szkolenia pracowników ze związkami zawodowymi. Nie mogą rozporządzać środkami trwałymi służącymi działalności socjalnej bez zgody związków. Środki z ich sprzedaży mają być przekazane na Zakładowe Fundusze Świadczeń Socjalnych. Pracodawcy nie mogą także usuwać Pracowniczych Kas Zapomogowo-Pożyczkowych. Nie mogą obniżać standardów socjalnych ani likwidować ponadstandardowej opieki medycznej czy programów emerytalnych i pracowniczych planów kapitałowych. Mają być nadal tworzone grupowe ubezpieczenia pracowników.
Pracodawcy, gwaranci (spółki z umowy) i NABE są zobowiązane do udostępniania dla potrzeb działalności związkowej na podstawie zawartej umowy nieodpłatnie, odrębnie dla każdej zakładowej oraz międzyzakładowej organizacji związkowej: wyposażonych pomieszczeń biurowych, pomieszczeń na zebrania związkowe, stosownych do planowanej liczby uczestników, urządzeń i materiałów biurowych, środków łączności, środków transportu. NABE ma zarezerwować dwie piąte składu rady nadzorczej dla pracowników oraz ich przedstawiciela w zarządzie, który będzie zajmował się sprawami pracowniczymi i socjalnymi.
Gwarancja zatrudnienia
Postanowienia umowy społecznej mają być wprowadzone w życie w ciągu pół roku od jej zawarcia, z możliwym uwzględnieniem organizacji skupiającej pracodawców sektora oraz zbiorowego układu pracy. Stare układu zbiorowe pracy sektora energetycznego z 1992 i 1993 roku mają zostać zastąpione umową społeczną.
Zasada stabilizacji zatrudnienia zawarta w szkicu umowy społecznej ma pozwolić na zmianę lub rozwiązanie umowy o pracę z pracownikiem sektora energetycznego tylko w zamian za wskazanie innej odpowiedniej pracy w danej firmie lub innego pracodawcy. Alternatywa to odprawa dodatkowa.
– Wartość świadczeń otrzymywanych od pracodawcy ma być nie niższa od wartości świadczeń do tej pory otrzymywanych, przy czym, w razie potrzeby, stosowane są dodatki wyrównawcze, zadania przypisane do wykonania nie przekraczają kwalifikacji oraz możliwości psychofizycznych miejsce pracy znajduje się w odległości nie większej niż 35 km od dotychczasowego miejsca pracy; odległość 35 km wyżej wspomniana może być przekroczona, jeżeli w wyniku takiej zmiany zmniejszyłaby się odległość miejsca pracy pracownika od miejsca jego zamieszkania, przy czym w każdym przypadku miejsce pracy nie może znajdować się w większej odległości niż 50 km od miejsca zamieszkania, chyba, że pracownik wyrazi na to zgodę – czytamy w dokumencie.
– Jeżeli w wyniku jednostronnych działań prawnych pracodawcy pracownik miałby wykonywać pracę u innego pracodawcy, musi to być pracodawca stosujący zasady ochrony z niniejszej umowy społecznej lub korzystniejsze. Jeżeli warunek ten nie jest spełniony, Pracodawca wypłaci pracownikowi odprawę jak za naruszenie warunków stabilizacji bez względu na to, czy formalnie doszło do rozwiązania stosunku pracy – zastrzegają autorzy tekstu. – Pracownicy nią objęci otrzymają odprawę dodatkową z tytułu rozwiązania przez pracodawcę stosunku pracy z przyczyn niedotyczących pracownika (w tym zarówno w trybie zwolnień grupowych, jak i indywidualnych), rozwiązania stosunku pracy na skutek odmowy przyjęcia przez pracownika zaproponowanych mu przez pracodawcę w wypowiedzeniu zmieniającym warunków zatrudnienia, rozwiązania stosunku pracy bez wypowiedzenia przez pracownika z przyczyn leżących po stronie pracodawcy.
– Pracodawca może uniknąć wypłacenia odprawy dodatkowej, jeżeli zaproponuje lub wskaże pracownikowi możliwość wykonywania odpowiedniej pracy u innego Pracodawcy objętego zasadami stabilizacji zatrudnienia. Nie będzie miał obowiązku wypłacenia odprawy dodatkowej, jeżeli wypowiedzenie było poprzedzone propozycją trójstronnego porozumienia o przejściu pracownika do innego pracodawcy – czytamy.
Odprawa ma zależeć od stażu pracy. – Podstawą obliczenia dodatkowej odprawy jest jednomiesięczne wynagrodzenie pracownika na dzień powstania prawa do odprawy, obliczone jak ekwiwalent pieniężny za niewykorzystany urlop wypoczynkowy – czytamy w projekcie. – Odprawa dodatkowa jest wypłacana jednorazowo i tej samej osobie może być wypłacona tylko jedna odprawa dodatkowa. Maksymalna wysokość odprawy dodatkowej wynosi 48-krotność podstawy.
– W przypadku przekazania pracowników, wskazany będzie podmiot przekazujący i podmiot kontrolujący go jako gwaranci. W przypadku przekazania całej spółki, wskazana będzie spółka kontrolująca grupę energetyczną jako gwarant – czytamy w odniesieniu do spółek wymienionych w umowie społecznej.
Gwarancje wzrostu wynagrodzeń
W projekcie czytamy, że pracodawca zobowiązuje się do przedkładania organizacjom związkowym działającym u pracodawcy, w okresie tworzenia planów budżetowych na rok następny, nie później jednak niż do 30 września każdego roku, propozycji przyrostu przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia na rok następny.
– Nagroda z zysku będzie płatna w terminie 30 dni od dnia zakończenia Zwyczajnego Walnego Zgromadzenia. Pracownikom przysługuje premia roczna stanowiąca 8,5 procent rocznego funduszu wynagrodzeń z roku ubiegłego na zasadach określonych w Regulaminie Premii Rocznej obowiązującym u pracodawcy – czytamy dalej. Mają być także przyznawane coroczne premie z okazji Dnia Energetyka, Górnika w wysokości 100 procent miesięcznego wynagrodzenia, czyli swoiste trzynastki. Ponadto, każdy pracownik otrzyma 10 tysięcy złotych premii z tytułu powołania Narodowej Agencji Bezpieczeństwa Energetycznego i podpisania umowy społecznej.
Zobowiązania o których mowa wyżej będą według dokumentu obowiązywały co najmniej do późniejszej z dwóch dat – dnia ostatecznej likwidacji NABE albo do dnia, który zostanie dopiero ustalony w dalszych negocjacjach.
– Strony w odrębnym porozumieniu dokonają szczegółowego uzgodnienia źródeł finansowania oraz sposobu funkcjonowania NABE – czytamy w dokumencie. Oznacza to, że konkretne źródła finansowania osłon socjalnych z budżetu państwa zostaną dopiero określone.
Termin do ustalenia
Umowa społeczna sektora energetycznego ma obowiązywać do dnia, który zostanie jeszcze ustalony, bez możliwości wcześniejszego wypowiedzenia. Każdy pracodawca ze spółek Skarbu Państwa zostanie obowiązkowo objęty jej zapisami i w razie niewykonania ich zagrozi mu spór sądowy.
Wojciech Jakóbik
