Unia Europejska wprowadziła zmiany w przepisach dotyczących obowiązkowego napełniania magazynów gazu, umożliwiając państwom członkowskim większą elastyczność w realizacji tego celu. Dotychczasowe zasady prowadziły do skumulowanego popytu i wzrostu cen, co podnosiło koszty energii w całej gospodarce. Czy wprowadzenie elastycznego harmonogramu napełniania magazynów pozwoli państwom UE lepiej dostosować zakupy gazu do warunków rynkowych i ostatecznie obniży ceny podczas okresu grzewczego?
Na przestrzeni ostatnich kilku miesięcy, Unia Europejska wprowadziła zmiany w przepisach dotyczących obowiązkowego napełniania magazynów gazu, umożliwiając państwom członkowskim większą elastyczność w realizacji tego celu. Nowe podejście ma na celu ograniczenie negatywnego wpływu sztywnych terminów na ceny gazu oraz stabilność rynku, co ma bezpośrednie znaczenie zarówno dla firm, jak i konsumentów. Dotychczasowe zasady prowadziły do skumulowanego popytu i wzrostu cen, co podnosiło koszty energii w całej gospodarce.
Zmiana podejścia do magazynów gazu
19 maja 2025 roku Unia Europejska ogłosiła zmianę podejścia do obowiązkowego napełniania magazynów gazu na terenie UE; mianowicie, państwa członkowskie otrzymały sygnał polityczny na większą elastyczność w realizacji celów, motywowany obawami dot. wpływu sztywnych celów na ceny gazu i stabilność rynku.
Trochę ponad miesiąc po wstępnych deklaracjach, 24 czerwca 2025 roku, Rada UE i Parlament Europejski osiągnęły wstępne porozumienie w sprawie nowelizacji rozporządzenia o magazynowaniu gazu, które zakłada utrzymanie 90. procent celu napełnienia magazynów, ale elastycznie – termin realizacji przesunięty na okres 1 października – 1 grudnia zamiast sztywnego 1 listopada oraz dopuszczenie odchylenia do 10 punktów procentowych w wypadku niekorzystnych warunków rynkowych.
Dlaczego zmiana jest ważna dla firm i konsumentów?
Sztywne reguły nakazujące wszystkim państwom UE napełnienie magazynów gazu do 90 procent do 1 listopada powodowały skumulowany popyt w tym samym okresie. Gdy wiele krajów kupowało gaz jednocześnie, szczególnie latem i jesienią, prowadziło to do wzrostu cen na rynkach hurtowych. Dodatkowo, w latach z ograniczoną podażą (np. z powodu mniejszego importu LNG czy zakłóceń geopolitycznych), presja na szybkie zakupy mogła zwiększać ryzyko spekulacji i niestabilności rynku. W efekcie, końcowi odbiorcy – gospodarstwa domowe i firmy – mogli odczuwać wyższe koszty energii.
Nowe zasady dot. elastyczności
Zgodnie z nowymi regulacjami, państwa członkowskie mogą ustalać własne krajowe harmonogramy napełniania magazynów gazu, uwzględniając aktualne warunki rynkowe. Oznacza to, że mogą one dostosować tempo napełniania magazynów do sytuacji na rynku gazu, unikając sztucznego podnoszenia cen poprzez masowe zakupy w krótkim czasie.
Pomimo wprowadzenia większej elastyczności, ogólny cel napełnienia magazynów gazu do 90 procent pojemności do 1 listopada 2025 roku pozostaje niezmieniony. Państwa członkowskie są zobowiązane do osiągnięcia tego celu, jednak mają teraz większą swobodę w planowaniu i realizacji działań związanych z napełnianiem magazynów gazu.
Niektórymi z państw, które zdecydowały się na ustalenie własnych harmonogramów są Niemcy i Holandia.
Niemcy zaproponowały zmniejszenie celu napełnienia magazynów gazu z 90 do 80 procent do 1 listopada 2025 roku. W ramach projektu zmian w niemieckiej ustawie o magazynowaniu gazu (Gas Storage Act) zaplanowano następujące cele pośrednie:
- 1 lutego: 45 procent
- 1 maja: 10 procent
- 1 lipca: 30 procent
- 1 września: 65 procent
- 1 listopada: 80 procent
Jednakże, ten harmonogram spotkał się z krytyką ze strony niemieckich operatorów magazynów gazu, którzy uważają, że różne cele dla poszczególnych obiektów mogą prowadzić do nierówności i potencjalnych problemów z dostawami w okresie zimowym. Ponadto, plan nie został jeszcze zatwierdzony. Projekt ustawy, który ma na celu dostosowanie niemieckich regulacji do nowych, bardziej elastycznych zasad Unii Europejskiej, jest obecnie w fazie konsultacji. Ministerstwo Gospodarki Niemiec przekazało projekt do opinii publicznej, ale nie został on jeszcze przedstawiony rządowi federalnemu do zatwierdzenia .
Holandia również ustaliła własne cele napełnienia magazynów gazu na 2025 rok:
- 1 lutego: 39 procent
- 1 maja: 32 procent
- 1 lipca: 47 procent
- 1 września: 59 procent
- 1 listopada: 74 procent.
Te cele zostały zatwierdzone przez Komisję Europejską, mimo że są niższe od wcześniejszych celów określonych w regulacjach UE. Ministerstwo Klimatu Holandii wskazało, że spadek eksportu gazu L-gas oraz ogólny spadek popytu uzasadniają obniżenie celów napełnienia magazynów gazu. Zgodnie z analizą operatora sieci gazowej Gasunie, osiągnięcie poziomu 110 TWh do 1 listopada 2025 roku znacząco zmniejsza ryzyko niedoboru gazu w kraju (Holandia ma magazyny o ogólnej pojemności 144 TWh, a więc 110 TWh to około 76 procent).
Warto jednak zauważyć, że Holandia, podobnie jak inne państwa członkowskie, dąży do większej elastyczności w realizacji celów napełniania magazynów gazu, a nie do jego braku. Obniżenie celów napełnienia magazynów gazu w Holandii wynika z kilku czynników. Po pierwsze, spadek krajowego zapotrzebowania na gaz, częściowo związany z zakończeniem eksploatacji pola gazowego Groningen. Po drugie, zmniejszenie eksportu gazu typu L-gas (gaz ziemny o niskiej wartości opałowej) do innych krajów, co wpłynęło na zmniejszenie krajowego zapotrzebowania. Po trzecie, rozwój infrastruktury importu LNG, która zwiększyła dostępność gazu na rynku holenderskim. Wszystkie te czynniki pozwoliły na obniżenie celów napełnienia magazynów gazu, przy jednoczesnym utrzymaniu wysokiego poziomu bezpieczeństwa dostaw.
Obawy dotyczące wpływu sztywnych terminów na ceny gazu oraz stabilność rynku skłoniły Holandię do poparcia propozycji Komisji Europejskiej wprowadzenia większej elastyczności w realizacji tych celów .
Oba kraje dostosowały swoje harmonogramy napełniania magazynów gazu, aby lepiej odpowiadały aktualnym warunkom rynkowym i zapewniały bezpieczeństwo dostaw. Niemniej jednak, różnice w celach napełnienia mogą prowadzić do wyzwań w zapewnieniu równowagi między krajowymi potrzebami a zobowiązaniami wobec innych państw członkowskich UE.
Nowe możliwości, również dla Polski?
Nowelizacja przepisów umożliwia wszystkim krajom UE bardziej elastyczne i dostosowane do warunków rynkowych podejście do napełniania magazynów gazu, bez rezygnacji z celów bezpieczeństwa energetycznego. Pozwoli to lepiej reagować na wahania cen i ograniczenia podaży, a tym samym chronić zarówno gospodarki, jak i odbiorców indywidualnych.
Jeżeli pryzjrzymy się dwóm krajom z przykładu powyżej, nowelizacja daje Niemcom i Holandii większą elastyczność w zarządzaniu zakupami gazu, co pozwala im unikać kosztownych szczytów cenowych przy jednoczesnym utrzymaniu bezpieczeństwa energetycznego. Kraje te, jako duże huby magazynowe i tranzytowe w UE, mogą lepiej planować napełnianie magazynów w zależności od sytuacji rynkowej i dostępności LNG. Dzięki temu nowy system zwiększa stabilność rynku i ogranicza ryzyko przenoszenia wysokich cen gazu na przemysł i odbiorców końcowych.
Dla Polski nowelizacja przepisów oznacza większą swobodę w planowaniu napełniania magazynów gazu, co pozwala lepiej dostosować zakupy do krajowych potrzeb i warunków rynkowych. Dzięki temu Polska może unikać niekorzystnych skutków nagłych wzrostów cen i wzmocnić bezpieczeństwo energetyczne w trudniejszych okresach. A bardziej konkretnie, mając możliwość rozłożenia zakupów gazu na dłuższy okres, Polska może lepiej wykorzystać dostawy z terminala LNG w Świnoujściu, unikając kupowania dużych ilości gazu w okresach szczytowego popytu i wysokich cen. Dzięki temu, w skali kraju, możliwe jest istotne obniżenie kosztów importu i zwiększenie stabilności dostaw, co jest szczególnie ważne w sezonie zimowym.
Magdalena Kuffel
