Eksperci WiseEuropa przygotowali raport „Konieczny krok. Wpływ restrukturyzacji górnictwa na gospodarkę i bezpieczeństwo energetyczne”. Opracowanie dotyczy przyszłości węgla na Śląsku i konsekwencji transformacji energetycznej dla regionu i Polski. – Umowa społeczna dla górnictwa jest przedstawiana jako jedyny sposób na uniknięcie poważnego szoku gospodarczego na Śląsku. Teza ta nie znajduje jednak potwierdzenia w danych ani historycznych doświadczeniach regionu – piszą.
Jak szybciej odejść od węgla
Głównym tematem raportu jest zaplanowanie działań wokół restrukturyzacji górnictwa w taki sposób, aby uniknąć poważnego szoku gospodarczego i społecznego na Śląsku.
Eksperci WiseEuropa podkreślają, że umowa społeczna dla górnictwa podpisana w maju 2021 roku jest przedstawiana przez stronę rządową oraz związki zawodowe jako jedyny sposób na uniknięcie poważnego szoku gospodarczego na Śląsku oraz zapewnienie dostaw węgla zapewniających bezpieczeństwo energetyczne Polski. Ich zdaniem, teza ta nie znajduje jednak potwierdzenia w danych ani historycznych doświadczeniach regionu.
Autorzy raportu przekazują, że rzeczywistą alternatywą dla wieloletniego wsparcia operacyjnego dla nierentownych kopalni jest restrukturyzacja branży w oparciu o rynkowe sygnały cenowe oraz z wykorzystaniem istniejących mechanizmów osłonowych (SRK). Ze względu na duże zróżnicowanie wydajności wydobycia surowca w śląskich kopalniach, jedynie część z nich będzie musiała zostać zamknięta, by przywrócić równowagę finansową branży – piszą.
– Biorąc pod uwagę czynniki takie jak: naturalny spadek wydobycia węgla, stan zatrudnienia w górnictwie w regionach górniczych oraz potencjalny niższy poziom przychodów z PIT, eksperci WiseEurope rekomendują kilka rozwiązań, które mogą zmniejszyć finansowanie oraz społeczne obciążenie wynikające z procesu transformacji energetycznej – czytamy.
WiseEuropa proponuje następujące rozwiązania:
– zmodyfikowanie obecnego kształtu umowy społecznej dla górnictwa w sposób zakładający rezygnację ze wsparcia operacyjnego dla nierentownych zakładów i wyznaczający harmonogram wygaszania kopalni w oparciu o rentowność wydobycia;
– zmiana w zasadach wypłat dla pracowników odchodzących z sektora w kierunku rozłożenia części wypłaty w czasie i powiązania jej z podjęciem i utrzymaniem pracy w innej branży (dodatki aktywizacyjne), przy jednoczesnym wzroście całkowitej wypłacanej kwoty w przekroju udzielanego wsparcia (czynnik motywacyjny);
– oferta pakietów wspierających zmianę i podnoszenie kwalifikacji dla wszystkich osób zmieniających zawód i branżę, w sposób otwarty dla wszystkich kategorii pracowników likwidowanych kopalni (nie tylko górników) oraz we współpracy z inwestorami (szkolenia pod otwierane miejsca pracy);
– modyfikacja obecnych zasad nabywania uprawnień emerytalnych przez górników: odejście od jednorazowego nabywania całości uprawnień do wcześniejszej emerytury po osiągnięciu wymaganego stażu pracy w kierunku stopniowego obniżania wieku emerytalnego z każdym kolejnym rokiem przepracowanym w kopalni. Takie rozwiązanie pozwoli na rezygnację ze stosowania urlopów górniczych oraz wyeliminuje istotny czynnik zniechęcający do przebranżawiania się: zmiana branży wiąże się z całkowitą utratą całości potencjalnych przywilejów emerytalnych wynikających z dotychczasowego stażu pracy;
– uzupełnienie umowy społecznej o bezpośrednie wsparcie finansowe dla samorządów pokrywające utracone dochody budżetowe z tytułu opłat uzyskiwanych od kopalni. Utrata dochodów związanych z PIT będzie przy tym łagodzona przez działania aktywizacyjne i osłonowe skierowane bezpośrednio do pracowników odchodzących z sektora.
Opracował Aleksander Tretyn
