Polacy chcą zakończyć historię sporów z Gazpromem. Umowy gazowe z Rosjanami wygasają, ale zostaje polski odcinek Gazociągu Jamalskiego, który ma zostać wykorzystany w celu skuteczniejszego rozprowadzenia gazu po kraju, w tym tego z Baltic Pipe i terminalu LNG w Świnoujściu. Jamał ma zostać funkcjonalnie włączony do polskiego systemu, bez konieczności zawierania nowych umów z Gazpromem – pisze Wojciech Jakóbik, redaktor naczelny BiznesAlert.pl.
Polonizacja mocy Gazociągu Jamalskiego
Wiadomo już, że państwo polskie przecięło węzeł gordyjski na tzw. Jamale lub Gazociągu Jamalskim (oficjalnie jest to gazociąg Jamał-Europa), przekazując Gaz-Systemowi kontrolę nad jego przepustowością. W 2019 roku spółka EuRoPol Gaz, właściciel polskiego odcinka Gazociągu Jamalskiego, i Gaz-System, operator systemu przesyłowego gazowego w Polsce, nie doszły w przewidzianym prawem terminie do porozumienia w kwestii nowej umowy powierzającej operatorstwo (poprzednia kończyła się 31 grudnia 2019 roku), co było wynikiem permanentnego impasu w polsko-rosyjskiej spółce, w której po 48 procent akcji posiada PGNiG i Gazprom, a cztery procent kontrolowany przez PGNiG Gaz-Trading. Polski ustawodawca przygotował się jednak na taką sytuację. W konsekwencji, zgodnie z przepisami Prawa energetycznego, umowa regulująca warunki funkcjonowania polskiego odcinka Jamału została ustalona między stronami decyzją prezesa Urzędu Regulacji Energetyki i weszła w życie pierwszego stycznia 2020 roku. W nowej umowie znacząco poszerzone zostały uprawnienia Gaz-System jako operatora.
Jakóbik/Marszałkowski: Historia wciąż ciąży na Gazociągu Jamalskim (ANALIZA)
Koniec historii kontraktów z Rosjanami
W tym samym 2019 roku polski PGNiG poinformował, że przekazał Gazpromowi oświadczenie o woli zakończenia obowiązywania tzw. kontraktu jamalskiego, czyli długoterminowego kontraktu na dostawy gazu ziemnego, w dniu 31 grudnia 2022 roku i od tamtego czasu podtrzymuje deklarację, że nie będzie podpisywał kolejnej umowy tego rodzaju. Oznacza to, że od 2023 roku największy podmiot na krajowym rynku gazu przestanie odbierać około trzech mld m sześc. rosyjskiego surowca będące częścią kontraktu jamalskiego poprzez wyjścia z polskiego odcinka Gazociągu Jamalskiego we Włocławku i Lwówku. Brak nowej umowy na dostawy gazu rosyjskiego z Gazpromem zakończy wykorzystanie Jamału przez PGNiG na te potrzeby. Nie oznacza to jednak, że gaz rosyjski nie będzie mógł płynąć przez Polskę na zachód.
Przesył przez Polskę
W maju 2020 roku zakończył się kontrakt przesyłowy EuRoPol Gaz-Gazprom, określający wolumen przesyłu gazu rosyjskiego przez Polskę, a 31 grudnia 2022 roku wygaśnie kontrakt przesyłowy EuRoPol Gaz-PGNiG, powiązany z kontraktem jamalskim. Oznacza to, że już dziś ogromna większość, a po 2022 roku całość mocy Gazociągu Jamalskiego będzie udostępniana jedynie za pośrednictwem aukcji organizowanych przez polskiego operatora Gaz-System otwartych dla wszystkich zainteresowanych. Rosjanie korzystają dzisiaj, i będą mogli dalej korzystać z Jamału, ale wyłącznie na podstawie prawodawstwa polskiego i unijnego, na równych warunkach z innymi potencjalnymi firmami.
Plan Rozwoju Systemu Przesyłowego
Jednocześnie polski operator systemu przesyłowego planuje od 2023 roku przejąć całkowitą kontrolę nad funkcjonowaniem polskiej części Jamału, w tym nad procesem inwestycyjnym dotyczącym połączeń z systemem przesyłowym gazu ziemnego w kraju, a także nad procesem ustalania taryfy za przesył. Umożliwi to kolejna umowa powierzeniowa, która zastąpi tę wygasającą 31 grudnia 2022 roku. Według moich informacji swoista mapa drogowa inwestycji w gazociągi przesyłowe w Polsce opisze, jakie inwestycje są potrzebne, aby Warszawa mogła wykorzystać polski odcinek Gazociągu Jamalskiego z pożytkiem dla krajowego odbiorcy i bez ryzyka toksycznych relacji z rosyjskim Gazpromem. Chodzi o Krajowy Dziesięcioletni Plan Rozwoju Systemu Przesyłowego na lata 2022-2031 przygotowany przez Gaz-System, którego projekt ma zostać opublikowany jeszcze w tym miesiącu.
Łączniki jamalskie
Z planu, do którego dotarł BiznesAlert.pl wynika, że Gaz-System chce przeprowadzić inwestycje, które za pomocą zmian technicznych w pracy polskiej części Jamału pozwolą wykorzystać go na rzecz krajowego systemu. Plan Rozwoju Systemu Przesyłowego ma uwzględniać między innymi budowę tłoczni w Lwówku, która pozwoli wtłoczyć fizycznie gaz docierający z Baltic Pipe oraz gazoportu w Świnoujściu do polskiego odcinka Gazociągu Jamalskiego, a następnie – w razie zatrzymania przesyłu gazu z Federacji Rosyjskiej do Niemiec – przesłać go do wschodniej części kraju, w której zaplanowane zostały nowe punkty wyjścia do sieci przesyłowej Gaz-System. Harmonogram zakłada, że te nowe punkty zaczną funkcjonować po zakończeniu rozbudowy węzła i tłoczni we Lwówku. Możliwe będzie wtedy przesłanie w razie potrzeby gazu z północy przez węzeł w Lwówku i dalej odcinkiem Gazociągu Jamalskiego do Polski środkowej i wschodniej. Do tego czasu funkcjonować będą oczywiście istniejące punkty wejścia do krajowego systemu przesyłowego we Włocławku i Lwówku, które już dziś pozwalają polskim podmiotom na import gazu zakupionego na giełdzie w Niemczech i dostarczanie go przy pomocy tzw. rewersu wirtualnego. Przy utrzymaniu przepływu gazu z Rosji do Niemiec wykorzystanie polskiego odcinka Gazociągu Jamalskiego na potrzeby krajowego systemu przesyłowego będzie też możliwe. Wolumen gazu możliwego do odebrania z polskiego odcinka Jamału będzie utrzymany przez Gaz-System na dzisiejszym poziomie, ale jego przydatność z punktu widzenia polskiego systemu zostanie zwiększona.
Nie będzie nowej umowy długoterminowej z Gazpromem
Jeżeli okaże się, że Rosjanie utrzymają po 2022 roku fizyczne dostawy gazu przez Polskę do Niemiec, dostawy tego paliwa do wschodniej części kraju będą mogły być realizowane za pomocą tzw. rewersu wirtualnego. Z technicznego punktu widzenia możliwy będzie pobór gazu znajdującego się w Jamale za pomocą nowych wyjść do systemu krajowego na wschodzie kraju, a powstały w ten sposób „niedobór” przesyłanego gazu uzupełnić dostawami z Bramy Północnej – za pomocą nowego wejścia do Gazociągu Jamalskiego w Lwówku. Ta operacja pozwoli zapewnić na granicy z Niemcami wolumen oczekiwany przez tamtejszych odbiorców tożsamy z wprowadzonym do systemu na wschodniej granicy Polski. Będzie to możliwe wyłącznie poprzez wewnętrzną operację techniczną Gaz-System z wykorzystaniem polskiego systemu przesyłowego, bez konieczności żadnych dodatkowych uzgodnień na przykład między PGNiG a Gazpromem. Przy okazji warto powtórzyć, że planowana Elektrownia Ostrołęka C będzie zaopatrywana zgodnie z wydanymi warunkami przyłączenia z Gazociągu Polska-Litwa (GIPL). Gaz dla Ostrołęki nie będzie zatem pochodzić z Gazociągu Jamalskiego, gdyż GIPL zasilany będzie z Litwy i polskiego systemu przesyłowego – tłoczni Gaz-Systemu w Hołowczycach.
