Polska ma istotny potencjał źródeł geotermalnych, jednak dopiero w latach 90 XX wieku zaczęły one być wykorzystywane jako niskoemisyjne źródło ciepła. Dobrym przykładem jest ciepłownia geotermalna w Pyrzycach, przynosząca wymierne korzyści lokalnym mieszkańcom. Energia geotermalna może realnie wesprzeć polską walkę o czyste powietrze – pisze Patrycja Rapacka, redaktor BiznesAlert.pl.
Czyste, odnawialne i pewne źródło w Pyrzycach
Główną przyczyną budowy elektrociepłowni geotermalnej w Pyrzycach było zastąpienie 68 kotłowni węglowych, których użytkowanie szkodziło środowisku. Miejscowe zasobowy wód geotermalnych były idealnym zasobem do wykorzystania. Pierwszy próbny odwiert GT-1 został wykonany już w 1992 roku. Następnie rozpoczęła się budowa ciepłowni geotermalnej w Pyrzycach, która zakończyła się w czerwcu 1997 roku. W ciągu kilku lat w podszczecińskim miasteczku powstała ciepłownia geotermalno-gazowa z preizolowaną siecią. Koszt inwestycji zamknął się w kwocie 60,6 milionów złotych. Dedykowana spółka „Geotermia Pyrzyce” powstała piątego grudnia1994 roku. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) jest jej większościowym udziałowcem (62,07 procent). Do tej pory powstały cztery otwory geotermalne o głębokości około 1640 m. Zostały umiejscowione w odległości pozwalającej zapewnić stałą temperaturę wody wydobywanej na powierzchnię. W razie usterki moce cieplne mogą zapewnić rezerwowo obecnie funkcjonujące, dwa kotły gazowe. Tamtejszy system ciepłowniczy obejmuje także sieć sterowniczo-sygnalizacyjną (28 km) oraz 98 węzłów cieplnych. Pyrzycka sieć ciepłownicza o łącznej długości około 16 km jest jedną z najnowocześniejszych w Europie, bo wymagała najnowszej technologii ze względu na dużą mineralizację wód. Do sieci geotermalnej zostało podłączone 65 procent lokalnego rynku: wspólnoty mieszkaniowe stanowią około 58 procent odbiorców ciepła, budynki użyteczności publicznej – około 30 procent, zakłady usługowo-handlowe – około 12 procent. Sprzedaż ciepła utrzymuje się na poziomie około 100 tysięcy GJ rocznie.
Ciepłownia w Pyrzycach jest stale rozbudowywana. Po ćwierci wieku eksploatacji odwiertów w 2016 roku została przedstawiona koncepcja techniczno-przemysłowa wykonania kolejnego, piątego otworu. Dziewiątego lutego 2018 roku odbyło się uroczyste zakończenie odwiertu GT-1 BIS. Jest on źródłem chlorkowo-sodowej wody hipertermalnej o temperaturze 64 stopni Celsjusza. – Wszystkie prace stosowane wymagały zastosowania procedur chroniących glebę, powietrze, wody powierzchniowe i podziemne, ale także zapewniały bezpieczeństwo pracy przy obsłudze wiertni. Nowy odwiert zapewni bezpieczeństwo energetyczne na długie dekady i pozwoliło osiągnąć pułap 65 procent produkcji z OZE – tłumaczy prezes Zarządu Spółki „Geotermii Pyrzyce”, Bogusław Zieliński.
Efekty widać gołym okiem
Jedną z największych zalet energii geotermalnej jest jej odnawialny charakter. Energia jest uzupełniana stale przez strumień ciepła z gorącego wnętrza ziemi. Może być wykorzystywana bardziej lokalnie, niż centralnie. Ciepłownia geotermalna w Pyrzycach pozwala zaoszczędzić około 20 tysięcy ton paliwa umownego rocznie. Jedną z najważniejszych korzyści z posiadania elektrociepłowni geotermalnej jest spadek zanieczyszczenia powietrza. Według danych z 2016 roku ilość tlenków azotu spadła o 98 procent (z 263 do 5,04 Mg/rok), tlenków węgla o prawie 100 procent (z 2760 do 0,37 Mg/rok), pyłów o prawie 100 procent (z 241 do 0,02 Mg/rok), dwutlenku węgla o 97 procent (z 85938 do 2674,2 MG/rok) oraz dwutlenków siarki o 100 procent (z 1158 Mg/rok do 0) w porównaniu z czasami spalania węgla i koksu w Pyrzycach. Ponadto, ogrzewanie geotermalne wyklucza możliwość wystąpienia wybuchu czy pożaru. Ciepłownia ma także pozytywny wpływ na rozwój gospodarczy. Słone i gorące wody zapewniają tzw. solankę wykorzystywaną w mini-tężniach, zlokalizowanych w centrum miasta oraz w wannach zakładów rehabilitacyjnych. Pyrzycka solanka to 11,56-procentowa hipertermalna woda manganowa, borowa, chlorkowa, sodowa, żelazista, jodkowa oraz bromkowa
Rząd wspiera rozwój ciepłownictwa
Potencjał źródeł geotermalnych został doceniony w planach rządu. W lipcu tego roku NFOŚiGW wystartował z programem „Polska Geotermia Plus”, którego budżet opiewa na 600 milionów złotych. Wsparcie jest skierowane przede wszystkich do przedsiębiorców i ma ono formę dotacji oraz pożyczek. Wnioski można składać do 20 grudnia 2019 roku lub do wyczerpania alokacji środków. Dla programu priorytetem jest wsparcie budowy nowych ciepłowni lub elektrociepłowni opartych na źródle geotermalnym, rozbudowy lub modernizacji obecnie istniejących jednostek geotermalnych albo wykonania lub rekonstrukcji otworu geotermalnego. Nie jest to jedyne przedsięwzięcie Funduszu na rzecz rozwoju geotermii. Wprowadzono także program „Energia Plus” o budżecie 4 miliardów złotych. Przewiduje między innymi wsparcie wykorzystania zasobów geotermalnych do celów energetycznych. Następny program to „Ciepłownictwo Powiatowe” z budżetem 500 milionów złotych, który ma za zadanie unowocześnić ciepłownie lokalne, także te geotermalne. Warto także podkreślić, że w latach 1995-2018 NFOŚiGW przeznaczył na prace badawczo-rozpoznawcze w obszarze geotermii w Polsce około 219 milionów złotych.
Wiceminister energii Krzysztof Kubów przekonywał w rozmowie z BiznesAlert.pl, że zgodnie z założeniami Polityki Surowcowej Państwa powstanie 14-24 instalacji geotermalnych o mocy 70-240 MW. Realizacja tych projektów będzie jednak zależała od kosztów. Już teraz wykorzystanie zasobów geotermalnych w Polsce stale rośnie. Jak zauważył Kubów, w latach 2016-2018 NFOŚiGW dofinansował siedem przedsięwzięć geotermalnych o charakterze badawczo-rozpoznawczym w Szaflarach, Sochaczewie, Tomaszowie Mazowieckim, Kole, Sieradzku, Turku oraz w Lądku Zdrój. Łączna wartość umów to 133 miliony złotych. Realizacja projektów tylko w tych siedmiu miejscowościach może dać 60 MW mocy oraz potencjał produkcji energii na poziomie około 700 TJ.
Czyste Powietrze
Wykorzystanie zasobów geotermalnych może przyśpieszyć walkę o czyste powietrze w Polsce. Geotermia możne być z sukcesem wykorzystywana w ciepłownictwie, czego dowodzi przykład z Pyrzyc. Około 40 procent powierzchni Polski posiada warunki podobne do tych, które panują w Pyrzycach. Minimalna temperatura wód geotermalnych powinna wynosić około 60 stopni Celsjusza. Ponadto utwory geologiczne powinny mieć odpowiednią przepuszczalność ułatwiającą wydobycie wód i ich zatłoczenie.
Ciepło z podziemnych źródeł odnawialnych może przynieść korzyści o charakterze interdycyplinarynym.
Obecnie w Polsce funkcjonuje sześć ciepłowni geotermalnych: w Poddębicach, Uniejowie, Mszczonowie, Podhalu, Stargardzie oraz opisywanych Pyrzycach. Prof. dr hab. inż. Władysław Nowak oraz dr inż. Aleksander A. Stachel wskazują, że dynamiczny rozwój ciepłowni geotermalnych powinien być widoczny w latach 2020-2050. Chociaż nadal może pokutować mit, że geotermia musi być nieopłacalna, przykład z Pyrzyc pokazuje, że pomimo trudności może ona wesprzeć walkę o czyste powietrze.
Materiał został opracowany we współpracy z Narodowym Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
