Wzrost cen energii stał się zjawiskiem nieuniknionym, a tym samym szeroko dyskutowanym w różnych kręgach społecznych. Każdy zadaje pytanie o skutki tej sytuacji, jakie odczują portfele i rachunki bankowe obywateli. Niejednokrotnie spotykamy się z opiniami, że państwo powinno wspierać finansowo w tym zakresie, a pomocy potrzebuje coraz więcej osób. Czy kolejne nowelizacje przyniosą remedium, zadowalające wszystkich? – zastanawia się Małgorzata Kamonciak ze stowarzyszenia Z Energią o Prawie.
Nowelizacja za nowelizacją
Nie powinno już nikogo dziwić, że po raz kolejny w obecnym roku kalendarzowym, zmierzającym po woli ku końcowi, zostaje podana informacja o modyfikowaniu regulacji prawa energetycznego. W wykazie prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów pojawiła się informacja o projekcie ustawy o zmianie ustawy – Prawo energetyczne oraz niektórych innych ustaw. Co tym razem przyniosą kolejne prace legislatorów?
Wypełnienie wymogów unijnych
Proponowane w ustawie zmiany stanowią wdrożenie do krajowego porządku prawnego wymogów wynikających z Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) w sprawie wspólnych zasad rynku wewnętrznego energii elektrycznej, a dokładnie przepisów regulujących obowiązki państw członkowskich w zakresie dwóch kluczowych zagadnień: odbiorca wrażliwy oraz ubóstwo energetyczne.
Obowiązki państw członkowskich
Unia Europejska poprzez wskazany akt prawny zobowiązała do wprowadzenia odpowiednich środków i zapewnienia istnienia odpowiednich zabezpieczeń chroniących odbiorców wrażliwych. W tym celu należy wprowadzić do krajowego porządku prawnego pojęcie odbiorcy wrażliwego, odnoszone do ubóstwa energetycznego i zakazu zaprzestania dostaw energii elektrycznej w sytuacjach krytycznych. W dyrektywie wskazano przykładowe kryteria, na jakich mogą zostać oparte przesłanki otrzymania statusu odbiorcy wrażliwego. Zaliczono do nich poziom dochodu, udział wydatków na energię w dochodzie, efektywność energetyczną budynków mieszkalnych, a także zależność od urządzeń elektrycznych ze względu na stan zdrowia, czy wiek.
Odbiorca wrażliwy w obecnym stanie prawnym
Definicja odbiorcy wrażliwego energii elektrycznej została dodana do Prawa energetycznego już w 2013 roku. Wskazuje ona, że za odbiorcę wrażliwego uznaje się osobę, której przyznano dodatek mieszkaniowy i która jest stroną umowy kompleksowej lub umowy sprzedaży energii elektrycznej zawartej z przedsiębiorstwem energetycznym i zamieszkuje w miejscu dostarczania energii elektrycznej.
Kluczowy element – dodatek mieszkaniowy
Warto zwrócić uwagę na sformułowanie tego przepisu. Wskazuje on wprost, że odbiorcą wrażliwym będzie tylko taka osoba, której przyznano dodatek mieszkaniowy, a nie która kwalifikuje się do otrzymania dodatku mieszkaniowego.
Lista przesłanek przyznania takiego świadczenia nie należy do krótkich. Spoglądając jedynie na kryterium dochodowe, średni miesięczny dochód w okresie 3 miesięcy poprzedzających datę złożenia wniosku, przypadający na jednego członka gospodarstwa domowego wnioskodawcy nie może przekroczyć w gospodarstwie jednoosobowym 40 procent, a w gospodarstwie wieloosobowym – 30% przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej, obowiązującego w dniu złożenia wniosku. Wysokość przeciętnego wynagrodzenia co kwartał ogłasza Prezes Głównego Urzędu Statystycznego. Ostatni komunikat w tym zakresie wydano 10 sierpnia 2021 r. i podano w nim informację, że przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale 2021 r. wynosiło 5504,52 zł. W związku z tym, żeby w obecnym stanie prawnym uzyskać status odbiorcy wrażliwego, nie można mieć przychodu na jednego członka gospodarstwa domowego większego niż ok. 2200 zł (w przypadku gospodarstwa jednoosobowego) lub ok. 1650 zł (w przypadku gospodarstwa wieloosobowego) oraz spełnić szereg innych przesłanek, aby uzyskać dodatek mieszkaniowy.
Pozostałe przesłanki równie nieoczywiste
Wracając do obecnie obowiązującej definicji odbiorcy wrażliwego energii elektrycznej, warto przyjrzeć się jeszcze pozostałym przesłankom uzyskania takiego statusu. Osoba, która otrzymała już dodatek mieszkaniowy musi być jeszcze stroną umowy kompleksowej lub umowy sprzedaży energii elektrycznej zawartej z przedsiębiorstwem i zamieszkiwać w miejscy dostarczania energii elektrycznej. Taki stan prawny może powodować wiele trudności w sytuacji, gdy na przykład osoba otrzymująca dodatek mieszkaniowy zamieszkuje w wynajmowanym lokalu, a umowę
kompleksową lub umowę sprzedaży energii elektrycznej z przedsiębiorstwem energetycznym zawierał właściciel mieszkania i za zużytą energię rozlicza się z najemną na zasadach z nim ustalonych. W takiej sytuacji osobie korzystającej z energii elektrycznej, mimo że mogłaby kwalifikować się do statusu odbiorcy wrażliwego, nie przysługuje dodatek energetyczny, do otrzymania którego uprawniony jest odbiorca wrażliwy energii elektrycznej. Zazwyczaj musi wówczas pokrywać całą wartość rachunku, bez możliwości otrzymania świadczenia, czy innej pomocy.
Planowane zmiany dla odbiorcy wrażliwego
Zgodnie z informacjami podanymi w wykazie prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów projektem ustawy zmieniającej zostanie znowelizowana definicja odbiorcy wrażliwego i poszerzony krąg osób, kwalifikujących się do uzyskania tego statusu. Co więcej pojawią się także nowe regulacje w zakresie kryteriów, wysokości oraz procedury przyznawania dodatku energetycznego. Oprócz tego przewidziano również wsparcie niefinansowe. Wzmocniona zostanie ochrona odbiorców poprzez wprowadzenie zakazu wstrzymywania dostaw w przypadku zaległości w płatnościach za energię elektryczną w miesiącach zimowych, jaka powstanie u odbiorców wrażliwych. Ponadto powstanie możliwość zwrócenia się do sprzedawcy energii elektrycznej z wnioskiem o zastosowanie programu wsparcia wobec zaległych i bieżących należności za energię. Ochroną przed wstrzymaniem dostaw zostaną także osoby objęte długoterminową opieką w warunkach domowych w związku z przewlekłą niewydolnością oddechową, wymagających wentylacji mechanicznej.
Ubóstwo energetyczne
Projektodawca zapewnia, że oprócz przemian w zakresie norm dotyczących odbiorcy wrażliwego, wprowadzona zostanie definicja ubóstwa energetycznego. Rok temu, 14 października 2020 roku Komisja (UE) wydała zalecenie dotyczące ubóstwa energetycznego. W dokumencie tym wskazano, że w 2018 roku blisko 34 mln mieszkańców Europy nie było stać na zapewnienie odpowiedniego poziomu ogrzewania w swoich domach, a 30,3 mln osób nie było w stanie zapłacić całości rachunków za media, w tym za energię. Odpowiednie ogrzewanie, chłodzenie, oświetlenie i energia do zasilania urządzeń stanowią niezbędne usługi, fundamentalne dla godnego poziomu życia i zdrowia, dlatego ubóstwo energetyczne stało się kluczowym wyzwaniem całej Unii Europejskiej.
Duże rodziny także skorzystają?
Omawiany projekt niesie za sobą także nowelizację przepisów dotyczących wysokości limitów zużycia energii elektrycznej w gospodarstwach domowych. Zostanie dodany nowy limit dla gospodarstw składających się z minimum sześciu osób. Projektodawca wskazuje, że celem tej modyfikacji jest objęcie większą ochroną rodziny wielodzietne, uznając, że często znajdują się one w trudniejszej sytuacji materialno-bytowej.
Jak będzie z tym remedium?
Niestety na dokładne rozwiązania prawne i treści przepisów musimy poczekać, ponieważ projekt nie został jeszcze udostępniony na stronie Rządowego Centrum Legislacyjnego i możemy zapoznać się jedynie z jego podstawowymi założeniami.
Wracając do pytania postawionego na początku tej analizy, czy znaleziono remedium zadowalające wszystkich, trzeba powiedzieć jasno i bezpośrednio, że nie da się zadowolić wszystkich; zawsze znajdzie się niezadowolona jednostka, chcąca czegoś więcej. Otrzymaliśmy zapewnienie, że wprowadzane zmiany poszerzą krąg odbiorców wrażliwych. Jakie realne korzyści przyniesie to dla obywateli? O tym dowiemy się już wkrótce. Nie pozostaje nam nic innego, jak czekać na kolejny odcinek fascynujących doniesień od polskiego prawodawcy.
Źródło: Z Energią o Prawie