Do 30 września 2019 r. podmioty realizujące zadania inwestycyjne ujęte w krajowym planie inwestycyjnym miały czas na przedstawienie sprawozdania rzeczowo – finansowego z realizacji zadania inwestycyjnego wraz z opinią biegłego rewidenta za okres sprawozdawczy od 1 lipca 2018 r. do 30 czerwca 2019 r. lub informacji o nieponiesieniu kosztów inwestycyjnych i wykorzystaniu nadwyżki kosztów inwestycyjnych poniesionych w poprzednich okresach sprawozdawczych – pisze Wojciech Modzelewski z kancelarii Brysiewicz i Wspólnicy.
Krajowy Plan Inwestycyjny
Ogólną zasadą systemu handlu uprawnieniami do emisji (EU ETS) jest odpłatny rozdział uprawnień w trybie aukcyjnym. W drodze wyjątku na podstawie art. 10c dyrektywy EU ETS państwa członkowskie mogą przydzielić przejściowo bezpłatne uprawnienia instalacjom wytwarzającym energię elektryczną w celu modernizacji, dywersyfikacji i zrównoważonej transformacji sektora energetycznego. W trzecim okresie rozliczeniowym EU ETS na lata 2013-2020 Polska mogła przydzielić instalacjom wytwarzającym energię elektryczną część uprawnień EUA bezpłatnie, przy czym do bezpłatnych uprawnień dla elektroenergetyki kwalifikują się instalacje ujęte w wykazie o którym mowa w art. 41 ustawy z dnia 12 czerwca 2015 r. o systemie handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych. Celem unijnym jest stopniowe zmniejszanie puli bezpłatnych uprawnień tak aby elektrownie musiały wszystkie uprawnienia kupować na aukcjach. Zgodnie z decyzją Komisji Europejskiej z dnia 13 lipca 2012 r. C(2012) 4609 dotyczącą wniosku zgłoszonego przez Polskę na podstawie art. 10c ust. 5 dyrektywy 2003/87/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w celu przejściowego przydziału bezpłatnych uprawnień do emisji na modernizację wytwarzania energii elektrycznej oraz decyzją Komisji Europejskiej z dnia 22 stycznia 2014 r. C(2013) 6648 final– Odstępstwo na podstawie art. 10c dyrektywy 2003/87/WE w sprawie handlu emisjami– bezpłatne uprawnienia dla wytwórców energii elektrycznej uprawnienia do emisji mogą być wydane beneficjentom pomocy publicznej dopiero po udokumentowaniu poniesionych kosztów inwestycyjnych na zadania inwestycyjne uwzględnione w Krajowym Planie Inwestycyjnym. Krajowy Plan Inwestycyjny jest zatem wykazem zadań inwestycyjnych aktualnie sporządzanym przez Ministra Energii (dotychczas był to Minister Środowiska), w którym zawarte są powryższe kategorie inwestycji za realizacje których wydaje się bezpłatne uprawnienia. Należy przy tym zaważyć, że wciąż obowiązującym jest rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 15 lutego 2016 r.
Zakres podmiotowy i przedmiotowy sprawozdania
Zgodnie z ustawą o systemie handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych podmiotem realizującymi zadania inwestycyjne może być podmiot prowadzący instalację wytwarzającą energię elektryczną lub grupa kapitałowa, do której należy prowadzący instalację wytwarzającą energię elektryczną lub operator systemu dystrybucyjnego lub operator systemu przesyłowego.
Do 30 września 2019 r. podmioty realizujące zadania inwestycyjne ujęte w krajowym planie inwestycyjnym miały czas na przedstawienie sprawozdania rzeczowo– finansowego z realizacji zadania inwestycyjnego. Elementy obligatoryjne sprawozdania rzeczowo- finansowego zostały określone w art. 34 ust. 16 ustawy o systemie handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych i obejmują m.in.: charakterystykę zadania inwestycyjnego z podaniem zatwierdzonego wskaźnika lub wskaźników zgodności (czyli parametrami służącymi wykazaniu, że zadanie inwestycyjne jest realizowane zgodnie z zasadami określonymi w Komunikacie Komisji nr 2011/C 99/03 i zatwierdzonymi przez Ministra Środowiska), harmonogram rzeczowo-finansowy realizacji zadania inwestycyjnego, zestawienie poniesionych kosztów inwestycyjnych netto czy wykaz instalacji wytwarzających energię elektryczną, którym zostaną wydane uprawnienia do emisji w związku z poniesieniem kosztów inwestycyjnych na realizację danego zadania, wraz z liczbą uprawień do emisji dla poszczególnych instalacji. Sporządzone sprawozdanie podlega weryfikacji przez biegłego rewidenta, a jego opinia w języku polskim wraz z tłumaczeniem tej opinii przez tłumacza przysięgłego na język angielski jest częścią dokumentacji, którą należy przedłożyć do 30 września.
Aktualny Krajowy Plan Inwestycyjny zawiera ok. 400 zadań inwestycyjnych, z których większość dotyczy modernizacji instalacji węglowych. Zgodnie z danymi przedstawionymi przez Ministerstwo Środowiska, do dnia 30 czerwca 2017 r. wstrzymano lub odstąpiono od realizacji około 60 zadań inwestycyjnych z krajowego planu inwestycyjnego, a dla kolejnych około 90 zadań nie wykazano żadnych kosztów inwestycyjnych, Rząd w sierpniu 2018 r. podjął decyzję dotyczącą opracowania i przedłożenia Komisji Europejskiej projektu zmienionego KPI. Pokłosiem niepowodzenia krajowego planu inwestycyjnego było również wprowadzenie nowelizacji ustawy o systemie handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych.
Zmiany wprowadzone nowelizacją z dnia 4 lipca 2019 r.
24 sierpnia 2019 r. weszła w życie nowelizacja z 4 lipca 2019 r. o zmianie ustawy o systemie handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych oraz niektórych innych ustaw, której celem było dostosowanie systemu handlu uprawnieniami do emisji do panujących warunków gospodarczo społecznych. Nowelizacja wprowadziła korzystne dla beneficjentów rozwiązanie w postaci możliwości zbilansowania wartości wydanych uprawnień do emisji z kosztami inwestycyjnymi poniesionymi na realizacje innych zadań inwestycyjnych ujętych w krajowym planie inwestycyjnym w sytuacji gdy podmiot realizujący zadanie inwestycyjne zaprzestał realizacji albo realizacja nie doprowadziła do osiągniecia zatwierdzonego wskaźnika zgodności. Zgodę na zbilansowanie wydaje Minister Środowiska na wniosek zainteresowanego podmiotu. Wniosek musi zostać przygotowany zgodnie z wskazaniami ustawy i powinien zostać właściwie uzasadniony. Nowelizacja przewidziała również możliwość wyrażenia zgody przez Ministra Środowiska na wniosek podmiotu realizującego więcej niż jedno zadanie inwestycyjne na zbilansowanie wartości wydanych uprawnień do emisji kosztami inwestycyjnymi poniesionymi w związku z realizacją innych zadań inwestycyjnych ujętych w krajowym planie inwestycyjnym. Novum jest również przepis stanowiący, że kwota kosztów inwestycyjnych poniesionych na realizację danego zadania inwestycyjnego ujętego w krajowym planie inwestycyjnym kwalifikowanych do zbilansowania z wartością planowanych do przydzielenia uprawnień do emisji nie może przekroczyć całkowitej kwoty kosztów inwestycyjnych planowanej do poniesienia na to zadanie inwestycyjne według krajowego planu inwestycyjnego, pomniejszonej o kwoty kosztów określonych w art. 30 ust. 2 pkt 4-6 tj. Np. kosztów inwestycyjnych planowanych do poniesienia na dostosowanie instalacji do przepisów w zakresie emisji przemysłowych, z wyjątkiem kosztów sfinansowanych ze źródeł stanowiących pomoc publiczną. Z perspektywy celu prośrodowiskowego systemu handlu uprawnieniami ciekawe jest zobowiązanie Ministra Środowiska do wydania decyzji odmownej w zakresie zatwierdzenia wskaźnika lub wskaźników zgodności, jeżeli wybór wskaźnika przez podmiot realizujący zadanie wskaże, że realizacja tego zadania nie przyniesie efektu ekologicznego. Organ będzie mógł również wydać decyzję odmowną, gdy dane zadanie, dla którego złożono wniosek, nie będzie odpowiadało charakterem zadaniu ujętemu w krajowym planie inwestycyjnym.
Podsumowanie
Mechanizm Krajowego Planu Inwestycyjnego nie spełnił swojej roli ponieważ większość inwestycji w nim ujętych nie zostało zrealizowanych częściowo na skutek niedoszacowania cen do emisji w latach 2013- 2017. W kolejnej fazie EU ETS mechanizm przejściowego przydziału bezpłatnych uprawnień, czyli wspomniany art. 10c dyrektywy EU ETS obejmie tylko instalacje wytwarzające energię elektryczną w celu modernizacji, dywersyfikacji i zrównoważonej transformacji sektora energetycznego. Na bezpłatne uprawnienia będą mogły więc liczyć technologie, które przyczyniają się do dywersyfikacji koszyka energetycznego i źródeł dostaw, koniecznej restrukturyzacji, aktualizacji i modernizacji infrastruktury pod kątem ochrony środowiska, stosowania czystych technologii (takich jak technologie energii odnawialnej) lub modernizacji sektora wytwarzania energii, (takich jak efektywne i zrównoważone systemy ciepłownicze), i sektorów przesyłu i dystrybucji. Darmowe uprawnienia będą kierowane jedynie na projekty, które nie przyczyniają się ani nie poprawiają rentowności finansowej wysokoemisyjnej generacji energii elektrycznej, ani nie zwiększają zależności od paliw kopalnych o dużym poziomie emisji. W przypadku inwestycji, która będzie finansowana z wykorzystaniem bezpłatnych uprawnień, dla projektów o wartości inwestycji powyżej 12,5 mln EUR konieczne będzie przeprowadzenie przetargu. Od początku roku 2018 ceny uprawnień do emisji wzrosły niemal trzykrotnie. W związku z tym, że celem unijnym jest osiągnięcie przez sektory objęte systemem UE ETS redukcji emisji gazów cieplarnianych do 2030 r., o 43 % w porównaniu z poziomem z 2005 r. to sektory te stoją przed wyzwaniem modernizacji swojej działalności na niskoemisyjną. Czas jednak pokaże, jak te zmiany zostaną przeprowadzone i jakie przyniosą konsekwencje.
