Nowy pakiet gazowy Brukseli ma wzmocnić solidarność poprzez lepszą koordynację zakupów, transgraniczną wymianę gazu i wiarygodne wskaźniki cen na rynku Unii Europejskiej. Komisja Europejska z uwagi na pilność wprowadzenia nowych rozwiązań po raz kolejny zdecydowała się na podstawę prawną opartą na art. 122 TFUE, tj. z pominięciem Parlamentu Europejskiego w procesie legislacyjnym, co spotka się to z głosem sprzeciwu ze strony europarlamentarzystów – pisze Maciej Burny z Enexperience.
W ramach ratowania sytuacji na rynku gazu ziemnego Unii Europejskiej, Bruksela przedstawiła 18 października kolejny awaryjny pakiet interwencji legislacyjnych. Składa się on z Komunikatu Komisji Europejskiej oraz projektu Rozporządzenia Rady UE ws. wzmacniania solidarności poprzez lepszą koordynację zakupów, transgraniczną wymianę gazu i wiarygodne wskaźniki cen (tłum. własne tytułu angielskiego).
Co istotne, Komisja Europejska z uwagi na pilność wprowadzenia nowych rozwiązań po raz kolejny – po przyjętym pod koniec września 2022 roku Rozporządzeniu Rady UE ws. interwencji na rynku energii elektrycznej – zdecydowała się na podstawę prawną opartą na art. 122 TFUE, tj. z pominięciem Parlamentu Europejskiego w procesie legislacyjnym. Z pewnością spotka się to z głosem sprzeciwu ze strony europarlamentarzystów, którzy po raz kolejny nie biorą aktywnego udziału w kształtowaniu kluczowych nowych zasad funkcjonowania rynku energii w Europie, które będą obowiązywać przynajmniej w kolejnym roku, a być może dłużej.
Do najbardziej istotnych elementów tego pakietu należy zaliczyć przede wszystkim wstępną propozycję ustalenia dynamicznego mechanizmu korekty cen gazu na giełdzie TTF, o co od wielu tygodni zabiegała znacząca większość państw członkowskich, przy jednoczesnym sprzeciwie przede wszystkim Niemiec realizujących obecnie gigantyczny plan wdrożenia krajowych subsydiów gazowych na kwotę 200 mld euro. Komisja Europejska po długich namowach ze strony rządów UE w końcu zaproponowała to rozwiązanie. Zapisy projektu Rozporządzenia w tym zakresie są jednak „miękkie”, tzn. zgodnie z tekstem Rada UE, na wniosek Komisji, może (ale nie musi) w przyszłości przyjąć odrębną decyzję wdrażającą tymczasowy mechanizm ograniczania cen gazu. Rynkowy mechanizm korekty ma mieć zastosowanie tylko tak długo, jak będzie obowiązywać niniejsze rozporządzenie.
Ponadto, do dnia 31 stycznia 2023 roku każda platforma obrotu gazem ma zgodnie z projektem ustanowić mechanizm zarządzania zmiennością cen na rynku dnia następnego w oparciu o ich górną i dolną granicę. Mechanizm określi pułap cen, powyżej i poniżej których nie będzie można zrealizować zleceń.
Ponadto, projekt Rozporządzenia daje podstawę do wytyczenia przez ACER nowego (poza TTF), dziennego benchmarku cen dla gazu skroplonego. Zgodnie z zapisami projektu, ACER opracuje i opublikuje codzienny benchmark dla LNG po raz pierwszy nie później niż do 31 marca 2023 roku. Do celów ustalenia benchmarku LNG, ACER będzie systematycznie gromadzić i przetwarzać wszystkie dane dotyczące rynku gazu skroplonego.
Kolejnym kluczowym elementem Rozporządzenia jest umożliwienie wspólnego zakupu gazu do 2025 roku w ramach działania wcześniej powołanej (dobrowolnej) platformy energetycznej UE – koncepcja zaproponowana wiele lat temu jeszcze przez Premiera Jerzego Buzka w końcu ujrzała światło dzienne. Zgodnie z propozycją Brukseli, unijne firmy mogłyby otworzyć wspólny przetarg na zakup co najmniej 13,5 mld metrów sześciennych gazu — co odpowiada 15 procent wolumenu wcześniej ustalonych obowiązkowych wymogów UE w zakresie magazynowania gazu. Wspólne kontrakty na zakup gazu i agregacja popytu, z uwagi na istotny wolumen kontraktowanego surowca, z pewnością zwiększyłyby siłę negocjacyjną kupujących unikając ryzyka wzajemnego przelicytowywania się w zakresie ofert przez państwa członkowskie. Projekt określa, że kupowany gaz nie może pochodzić od dostawców rosyjskich wraz z wymienionymi punktami wejścia surowca rosyjskiego, które są wyłączone z opcji wspólnych zakupów.
Koordynacja wspólnych zakupów gazu ma być realizowana przez dedykowanego i wybranego w drodze przetargu oraz zakontraktowanego przez KE dostawcę usług. Przedsiębiorstwa gazownicze oraz odbiorcy gazu uczestniczące w agregacji popytu organizowanej przez dostawcę usług mogą koordynować tylko elementy warunków umowy zakupu lub też stosować w pełni wspólne umowy w celu osiągnięcia lepszych warunków z dostawcami.
Idąc dalej, istotnym elementem pakietu są dodatkowe, obowiązkowe przepisy solidarnościowe w zakresie wzajemnego wsparcia pomiędzy państwami członkowskimi w sytuacjach awaryjnych. Państwa członkowskie mogą zgodnie z projektem złożyć wniosek o rozszerzone zastosowanie zasady solidarności, jeżeli ich elektrownie gazowe, które są niezbędne do zapewnienia wystarczalności systemu elektroenergetycznego, są zagrożone brakiem dostaw gazu.Krytyczne ilości gazu dla zapewnienia bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej mają nie przekraczać ilości wskazanych w załączniku 1 do projektu Rozporządzenia. W przypadku gdy państwo członkowskie wykaże, że w celu uniknięcia kryzysu elektroenergetycznego wymagana jest większa ilość gazu, Komisja może zdecydować o zwiększeniu limitu dostaw. Państwa członkowskie mają składać wnioski solidarnościowe na co najmniej 24 godziny przed wskazanym terminem dostawy. Odpowiedź na prośby o solidarność ma być udzielana w ciągu 24 godzin. Ponadto, Rada, na wniosek Komisji, może przyjąć decyzję przewidującą mechanizm ustalania cen oraz alokację zdolności przesyłowych gazu w celu zaopatrzenia państw członkowskich, w przypadku których ogłoszono stan awaryjny. Decyzja ta zapewnia, że w przypadku znaczącego zakłócenia dostaw gazu, które ma wpływ na cały region, dostęp do źródeł gazu jest odpowiednio dzielony między kraje członkowskie. Państwa członkowskie otrzymujące wniosek o solidarność mają obowiązek odpowiedzi wskazującej ilość surowca, jaką można dostarczyć do punktów dostawy i w żądanym terminie.
Co istotne dla płynności firm gazowych, będą one mogły także zgodnie z propozycjami tymczasowo korzystać z szerszego zakresu zabezpieczeń na pokrycie kontraktów terminowych. ESMA umożliwi stosowanie gwarancji bankowych, czy publicznych w celu zabezpieczenia pozycji firm energetycznych.
Najpóźniej do pierwszego października 2023 roku Komisja ma dokonać przeglądu niniejszego rozporządzenia w świetle ogólnej sytuacji w zakresie dostaw gazu do Unii i przedstawić Radzie sprawozdanie z głównych ustaleń przeglądu. Na podstawie tego sprawozdania Komisja może zaproponować przedłużenie ważności Rozporządzenia.
Kontrakty na gaz na giełdzie TTF na RDN osiągnęły w dniu publikacji Rozporządzenia najniższy poziom od czerwca 2022 roku tj. 107 euro/MWh, co jest symptomem antycypacji nadchodzącej interwencji cenowej przez rynek. Przywódcy UE spotkają się w czwartek na szczycie Rady Europejskiej, aby omówić propozycje Komisji Europejskiej.
Komisja ostrzega, że infrastruktura Europy jest zagrożona po sabotażu Nord Stream 1 i 2
