Sejm przyjął na 77 posiedzeniu 16 czerwca br. nowelizację Prawa energetycznego. Ustawowe zmiany służą realizacji prawa Unii Europejskiej. Nowe zapisy dotyczą społeczności energetycznych, odpisu od przychodów ze sprzedaży gwarancji pochodzenia energii z OZE, opóźniają o rok wprowadzenie Centralnego Systemu Informacji o Rynku Energii. Wprowadzają także mechanizm nierynkowego ograniczenia generacji z farm wiatrowych i fotowoltaiki przez operatora systemu przesyłowego wobec zagrożenia zbilansowania systemu. Nowe połączenia z sąsiadami mają zaś być kontrolowane przez operatorów.
Zmiany implementują dyrektywy Unii Europejskiej, Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) w sprawie wspólnych zasad rynku wewnętrznego energii elektrycznej oraz promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych. Przyjęta nowelizacja ustawy Prawo energetyczne i innych ustaw wdraża po pierwsze dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2018/2001 z 11 grudnia 2018 roku w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych oraz dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2019/944 z dnia 5 czerwca 2019 roku dotyczącą wspólnych zasad rynku wewnętrznego energii elektrycznej oraz zmieniającą dyrektywę 2012/27/WE. Po drugie – ma służyć stosowaniu rozporządzenia Komisji Europejskie z dnia 23 listopada 2017 roku o wytycznych dotyczących bilansowania energii oraz wykonywaniu rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/943 z dnia 5 czerwca 2019 roku w sprawie rynku wewnętrznego energii.
Uchwalona nowelizacja ustawy Prawo energetyczne uwzględnia wprowadzaną w UE ewolucję systemu energetycznego nie tylko w zakresie bezemisyjności, ale też w kierunku decentralizacji wytwarzania oraz aktywizacji rynkowej użytkowników systemu.
Nowelizacja ważna dla gospodarstw domowych i mikro przedsiębiorców
Wprowadzone rozwiązania w założeniu mają być korzystne dla gospodarstw domowych i najmniejszych firm o rocznym zużyciu poniżej 100 MWh rocznie. Przepisy umożliwiają techniczną zmianę sprzedawcy energii elektrycznej w ciągu 24 godzin. Mają obowiązywać od 2026 roku. W celu umożliwienia odbiorcom energii podejmowania decyzji o takich zmianach przepis poleca Urzędowi Regulacji Energetyki (URE) stworzenie porównywarki wszystkich dostępnych na rynku ofert sprzedaży energii elektrycznej gospodarstwom domowym i firmom o zużyciu poniżej 100 MWh rocznie. W porównywarce znajdą się obowiązkowo oferty sprzedaży. Możliwe będzie porównanie innych usług związanych ze sprzedażą energii elektrycznej świadczonych przez sprzedawców energii. Sprzedawcy pod groźbą sankcji będą musieli udostępniać URE swoje oferty w celu zamieszczenia ich w porównywarce.
Zmniejszone zostaną także obciążenia administracyjne właścicieli źródeł wytwórczych o mocy większej niż 2 MW.
Obywatelskie społeczności energetyczne
Nowelizacja wprowadza możliwość tworzenia obywatelskich społeczności energetycznych w formach spółdzielni, spółdzielni mieszkaniowych, wspólnot mieszkaniowych, stowarzyszeń ( z wyłączeniem stowarzyszenia zwykłego), spółek osobowych (z wyłączeniem spółki partnerskiej), oraz spółdzielni rolników. Przedmiotem działalności obywatelskiej społeczności energetycznej może być wytwarzanie, dystrybucja, obrót, agregacja, magazynowanie energii elektrycznej, realizowanie przedsięwzięć służących poprawie efektywności energetycznej oraz świadczenie usług w zakresie ładowania pojazdów elektrycznych swoim członkom. Społeczność może działać w obrębie sieci jednego operatora systemu dystrybucyjnego.
Przyjęte autopoprawki rządowe
W trakcie prac sejmowych rząd wniósł do projektu ważne poprawki, m.in. dotyczącą wspomnianego opóźnienia o rok – z 1 lipca 2024 do 1 lipca 2025 roku uruchomienia Centralnego Systemu Informacji o Rynku Energii (CSIRE). Inna autopoprawka rządowa to przepis o odpisie od przychodów ze sprzedaży gwarancji pochodzenia energii elektrycznej z OZE. 97 procent tych przychodów ma trafić na Fundusz Wypłaty Różnicy Ceny, na rekompensaty ograniczenie cen energii dla odbiorców. Autopoprawki zostały przez Sejm przyjęte.
Taryfy dynamiczne i linia bezpośrednia
Zmiana w Prawie energetycznym wprowadzona przez Sejm 16 czerwca 2023 roku wprowadza możliwość zawierania umów na dynamiczną taryfę sprzedawanej energii elektrycznej, z minimalną częstotliwością rozliczeń co 15 min. Oferować takie umowy będą mieć sprzedawcy energii elektrycznej, obsługujący powyżej 200 tys. odbiorców końcowych. Odbiorca końcowy będzie musiał mieć licznik zdalnego odczytu.
Ustawa zawiera dwie ważne definicje: agregatora rynku energii oraz odbiorcy aktywnego który ma możliwość zużywania, magazynowania lub sprzedaży wytworzonej we własnym zakresie energii elektrycznej, świadczenia usług systemowych lub usług elastyczności. Jedynym warunkiem jest, aby działalność ta nie stanowiła podstawowej działalności gospodarczej czy zawodowej tego odbiorcy.
Ustawa przewiduje wprowadzenie tzw. linii bezpośredniej, łączącej odbiorcę z wytwórcą energii elektrycznej z OZE. Przedsiębiorcy, którzy będą chcieli budować takie linie, nie będą musieli już występować o stosowną zgodę do prezesa URE, a jedynie złożyć zgłoszenie. Po spełnieniu obowiązujących przesłanek bezpieczeństwa sieci, przedsiębiorca posiadający linię bezpośrednią ze źródłem energii zyska możliwość wprowadzenia wyprodukowanej przez siebie energii elektrycznej do Krajowego Systemu Elektroenergetycznego.
Bezpieczeństwo energetyczne i URE
Prezes URE ma opracowywać wytyczne co do kierunku rozwoju sieci i realizacji inwestycji priorytetowych, które będą uwzględnione w planach rozwoju sieci. Ma to zapewnić na poziomie krajowym spójny, systematyczny i skoordynowany rozwój sieci w odpowiednim kierunku. Prezes URE uzyska uprawnienia do ustalenia uzasadnionej stopy zwrotu z kapitału zainwestowanego w realizację zadań określonych przepisami. Możliwość refinansowania inwestycji priorytetowych ma być zachętą dla przedsiębiorstw energetycznych do podjęcia takich inwestycji.
Znowelizowana ustawa Prawo energetyczne przewiduje, że właścicielami połączeń międzysystemowych gazowych i elektroenergetycznych z sąsiednimi krajami mogą być tylko polscy operatorzy przesyłu energii elektrycznej lub gazu. Elementy systemów przesyłu energii elektrycznej oraz gazu mogą obsługiwać tylko operatorzy przesyłu. Dochodzi także do rozszerzenia strefy profilu synchronicznego, w ramach rynku mocy, tak aby obejmowała cały system przesyłowy Republiki Federalnej Niemiec, celem zapewnienia zgodności z art. 26 rozporządzenia PE 2019/943. Warto nadmienić, że są rozważane kolejne połączenia elektroenergetyczne i gazowe między Polską a Ukrainą. Zgodnie z prawem ich operatorami będą odpowiednio Polskie Sieci Elektroenergetyczne i Gaz-System. Jeden z proponowanych projektów to połączenie Chełm-Równe mogące zapewnić energię z elektrowni jądrowej w Równem na Ukrainie zakładom Orlen Synthos Green Energy w Polsce.
Przepisy znowelizowanego Prawa energetycznego przewidują skorzystanie z prawa odstępstwa od zapisów wspomnianych wyżej dyrektyw i utrzymanie możliwości wykorzystania cen energii zatwierdzanych przez regulatora taryfą. Wprowadzają także mechanizm nierynkowego ograniczenia generacji z farm wiatrowych i fotowoltaiki przez operatora systemu przesyłu w przypadku problemów z jego zbilansowaniem. Ograniczenie ma być stosowane w przypadku zużycia innych dostępnych, wymienionych środków.
Sektor gazu
Nowelizacja wprowadza zmiany w zakresie sektora gazu. Jest to obowiązek stosowania wzorca umowy o świadczenie usług przesyłania paliw gazowych. Dodaje się przepisy mające na celu zapewnienie przedsiębiorstwom energetycznym zajmującym się przesyłaniem lub dystrybucją energii elektrycznej lub paliw gazowych podstawy prawnej do koordynowania działań i wymiany informacji w przypadku wniosków o przyłączenie do sieci gazowej i sieci elektroenergetycznej o napięciu znamionowym 110 kV i wyższym, urządzeń, instalacji lub sieci, wykorzystujących do wytwarzania energii elektrycznej paliwo gazowe.
Wprowadza się rozwiązania rozstrzygające wątpliwości dotyczące możliwości prowadzenia przez operatora systemu magazynowania działalności w zakresie skraplania lub regazyfikacji gazu ziemnego. Wreszcie – zmienia się definicję sieci gazowej.
Przebieg prac nad nowelizacją
Sejm na 77 posiedzeniu ( 13 – 16 czerwca) dwukrotnie rozpatrywał projekt ustawy o zmianie ustawy Prawo energetyczne i niektórych ustaw. Rządowy projekt tej ustawy wpłynął do Sejmu 15 maja 2023. Następnego dnia został skierowany do pierwszego czytania w sejmowej Komisji do Spraw Energii, Klimatu i Aktywów Państwowych. Pierwsze czytanie odbyło się w Komisji 24 maja. Po drugim czytaniu i zgłoszeniu w debacie poprawek 14 czerwca, projekt ponownie skierowano do Komisji do Spraw Energii, Klimatu i Aktywów Państwowych. 16 czerwca sprawozdawca Komisji poseł Krzysztof Tchórzewski przedstawił projekt do głosowania. W głosowaniu nad projektem uczestniczyło 452 posłów. Za przyjęciem było – 440, od głosu wstrzymało się dziewięciu posłów. Przeciw głosowało trzech posłów z Koła Poselskiego Wolnościowcy. Ustawa została przekazana do Senatu.
Teresa Wójcik
