Polski Alarm Smogowy opublikował zestawienie najbardziej aktywnych gmin w ramach Programu Czyste Powietrze od jego wprowadzenia. Pokazało to, że zaangażowanie samorządów i wymiana przestarzałych kotłów czy pieców na węgiel wpływają korzystnie na jakość powietrza. Najwięcej wniosków, w porównaniu do liczby mieszkańców, złożyli ludzie z Rybnika, a jeśli chodzi o ilość wniosków na budynek jednorodzinny, najwyższe miejsce zajmuje gmina Radlin w Śląskiem. Zaskakująco, 16 z 20 najaktywniejszych gmin w kraju to gminy z tego regionu.
Zestawienie uwzględnia lata od uruchomienia Programu Czyste Powietrze w 2018 roku do końca 2023. Oceniano ilość wniosków o wymianę starych urządzeń oraz ich liczbę w odniesieniu do liczby domów jednorodzinnych. Rybnik zdecydowanie przewodzi pod względem ilości wniosków, z 6481 złożonymi, podczas gdy Radlin w Śląskiem jest liderem, jeśli chodzi o relację wniosków do liczby domów.
W czołówce najbardziej aktywnych gmin dominuje Śląsk. Na przykład, 16 z 20 najbardziej zaangażowanych gmin pod względem liczby wniosków na budynek jednorodzinny pochodzi z tego województwa.
Andrzej Guła, lider Polskiego Alarmu Smogowego, podkreśla, że poprawa jakości powietrza jest w dużej mierze zależna od działalności lokalnych samorządów. Tam, gdzie samorząd jest aktywny w promowaniu wymiany starych źródeł ciepła, obserwuje się lepsze wyniki w jakości powietrza. Rybnik i Radlin prowadziły też liczne kampanie zachęcające do skorzystania z dotacji, co przyczyniło się do ich wysokiej pozycji w rankingu.
Sytuacja w Rybniku jest szczególnie imponująca. W 2010 roku było tam 134 dni z zanieczyszczeniem smogowym, a w 2023 roku tylko 16 dni z przekroczeniami PM10.
Polski Alarm Smogowy zlecił analizę wpływu działań antysmogowych na jakość powietrza w Rybniku oraz ocenę roli czynników meteorologicznych. Badanie przeprowadziło Europejskie Centrum Czystego Powietrza (ECAC).
– Często dostajemy pytanie na ile poprawa jakości powietrza jest wynikiem działań podejmowanych przez samorządy, a na ile wynika ona z cieplejszych zim – mówi Dominika Mucha, wice-prezeska ECAC. Jak wynika z analizy ECAC, które badało poprawę jakości powietrza w Rybniku w ostatnich latach, aż 71% poprawy uzyskano dzięki działaniom antysmogowym takim jak wymiana starych, najbardziej zanieczyszczających powietrze urządzeń grzewczych, tzw. kopciuchów, w których spalany jest węgiel lub drewno. – Zaledwie 29% poprawy można przypisać czynnikom meteorologicznym, czyli efektowi „ciepłej zimy” – mówi Dominika Mucha i dodaje, że Rybnik może służyć za wzór skuteczności działań antysmogowych dla innych samorządów.
Aktywiści antysmogowi pokazują, że jeszcze kilka lat temu w Rybniku konieczne było zamykanie szkół i przedszkoli ze względu na smog, a obecnie jakość powietrza jest już dużo lepsza.
– Poprawę jakości powietrza udało się uzyskać dzięki wymianie kilkunastu tysięcy kopciuchów w ostatnich latach w ramach Czystego Powietrza czy ze środków zdobywanych przez samorząd w innych źródłach – mówi Janusz Piechoczek, działacz PAS i Rybnickiego Alarmu Smogowego – i dodaje, że jeszcze kilka lat temu Rybnik był na czele rankingu Światowej Organizacji Zdrowia najbardziej zanieczyszczonych miejsc w Europie, a obecnie jest na dobrej drodze do tego, aby osiągnąć jakość powietrza zgodną ze standardami WHO.
Czyste powietrze w Rybniku to również poprawa jakości życia i lepsza ochrona zdrowia. Badanie z 2020 roku przeprowadzone w Hasselt University w Belgii pokazało, że w moczu rybnickich dzieci znajdowało się aż pięciokrotnie więcej rakotwórczej sadzy niż u dzieci ze Strasburga. W Polsce na skutek zanieczyszczenia powietrza wciąż umiera ponad 40 tys. osób rocznie. Przykład Rybnika pokazuje, że dzięki staraniom samorządu możliwa jest ochrona zdrowia i życia mieszkańców miast i wsi.
Polski Alarm Smogowy / Mateusz Gibała
