KOMENTARZ
Katarzyna Bednarek
aplikant adwokacki w Kancelarii Prawnej RKKW – KWAŚNICKI, WRÓBEL i Partnerzy
Choć w ostatnim czasie odnotowano spadek udziału szarej strefy na rynku paliw, resort finansów nie spoczywa na laurach kontynuując prace nad regulacjami mającymi na celu dalsze ograniczanie przestępczości w branży paliwowej. Wyrazem tych prac po wprowadzeniu w dniu 01.08.2016 r. tzw. pakietu paliwowego jest projekt ustawy o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw z dnia 14.10.2016 r. („Projekt ustawy o VAT”) oraz projekt ustawy o kontroli przewozu towarów wrażliwych z zagranicy. Choć prace nad projektami znajdują się jeszcze w początkowej fazie, warto już teraz przeanalizować jakie zmiany mogą nas czekać.
Zwrot podatku i ograniczenia związane z przyspieszonym zwrotem różnicy podatku w świetle nowych regulacji
Głównym założeniem Projektu ustawy o VAT jest m.in. ograniczanie nadużyć oraz oszustw związanych z podatkiem od towarów i usług, w szczególności w zakresie transakcji związanych z towarami lub usługami uznanymi za szczególnie podatne na tego typu nadużycia, jak również uszczelnienie już istniejących instrumentów zmierzających do ich zwalczania. Projekt ustawy o VAT przewiduje doprecyzowanie przepisów odnoszących się do zwrotu podatku. Zgodnie z planowanymi zmianami, w przypadku gdy zasadność zwrotu będzie wymagać dodatkowej weryfikacji, naczelnik urzędu skarbowego będzie mógł przedłużyć termin zwrotu podatku w drodze postanowienia do czasu zakończenia weryfikacji. Wskazana weryfikacja będzie mogła obejmować sprawdzenie rozliczenia podatnika, rozliczeń innych podmiotów biorących udział w obrocie towarami lub usługami, będących przedmiotem rozliczenia podatnika oraz zgodności tych rozliczeń z faktycznym przebiegiem transakcji.
Ponadto w celu zapobiegania nadużywaniu regulacji dotyczącej zwrotu podatku w przyspieszonym, 25-dniowym terminie, w Projekcie ustawy o VAT ustawodawca ograniczył stosowanie wskazanego trybu jedynie do zamkniętego katalogu sytuacji, tj. gdy należności wynikające z faktur dokumentujących nabyte towary i usługi zostaną zapłacone za pośrednictwem rachunku bankowego lub rachunku w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej, łączna kwota należności wynikających z pozostałych faktur nie przekroczy 15.000 zł, a ponadto podatnik przez rok poprzedzający okres w rozliczeniu za który występuje z wnioskiem o zwrot, był zarejestrowany jako podatnik VAT i składał deklaracje podatkowe.
Proponowane zmiany nakładają na podatników obowiązek zapłacenia jedynie faktur z których podatek naliczony został wykazany w deklaracji za dany okres oraz wprowadzają warunek zgodnie z którym kwota podatku z przeniesienia z poprzedniej deklaracji nie może przekroczyć kwoty 3.000 zł. W założeniach do nowelizacji podkreślone, że rozwiązania te służyć mają wyeliminowaniu dotychczasowego problemu podatników związanego z udowodnieniem w przyspieszonym terminie zapłaty należności wynikających z faktur w przypadku kwot podatku naliczonego, który nie został rozliczony w poprzednich okresach oraz problemu urzędów skarbowych związanych z koniecznością zweryfikowania dokonania zapłaty. W praktyce jednak rozwiązanie to poprzez wprowadzenie limitu 3.000 zł ograniczy szybsze zwroty podatku tylko do bieżących okresów rozliczeniowych. Podatnicy, którzy nie decydowali się z różnych względów na zwrot podatku naliczonego przenosząc go na kolejne okresy rozliczeniowe (kredytując przecież w ten sposób budżet państwa), po omawianych zmianach zostaną praktycznie pozbawieni możliwości otrzymania zwrotu bezpośredniego w terminie 25 dni. Można zatem oczekiwać, że jeszcze przed wejściem w życie tych zmian spora grupa podatników, która rozliczała podatek w deklaracji, wystąpi o jego zwrot w terminie 25 dni.
Wykreślenie podmiotu z rejestru podatników VAT z urzędu
Nowe regulacje przewidują także rozszerzenie katalogu okoliczności skutkujących wykreśleniem podatników VAT z rejestru z urzędu. Obowiązek taki będzie istniał m.in. w przypadku, gdy podatnik zawiesi wykonywanie działalności gospodarczej na okres co najmniej 6 kolejnych miesięcy, nie złoży obowiązkowych deklaracji podatkowych za 6 kolejnych miesięcy lub 2 kolejne kwartały lub gdy je złoży, ale nie wykaże w nich sprzedaży oraz zakupów z kwotami podatku do odliczenia. Ponadto wykreśleniu z rejestru będzie podlegał podatnik VAT, który wystawiał faktury lub faktury korygujące, które nie dokumentowały rzeczywistych czynności, a nawet wtedy, gdy prowadząc działalność gospodarczą wiedział lub chociażby mógł przypuszczać, że podmioty biorące udział w dostawie tego samego towaru lub usługi nierzetelnie rozliczają podatek. Projekt ustawy o VAT przewiduje także możliwość przywrócenia przez naczelnika urzędu skarbowego zarejestrowania podatnika, w przypadkach określonych w ustawie. Wskazane regulacje mają na celu zwiększenie kontroli organów nad podmiotami podejrzanymi o udział w oszustwach podatkowych. Proponowane zmiany uprawniają bowiem organy podatkowe do wyrejestrowania z urzędu podmiotów uczestniczących w tzw. karuzelach podatkowych.
Ograniczenie rozliczeń kwartalnych
Z uwagi na nadużywanie przez nieuczciwych podatników możliwości dokonywania rozliczeń za okresy kwartalne proponowane zmiany pozostawiają taką możliwość jedynie małym podatnikom. Ponadto Projekt ustawy o VAT nie przewiduje kwartalnej formy rozliczeń dla podatników rozpoczynających wykonywanie czynności opodatkowanych przez okres dwunastu miesięcy począwszy od miesiąca, w którym dokonali rejestracji jako podatnicy VAT czynni. W tym zakresie proponowane zmiany mają służyć wyeliminowaniu możliwości nadużywania przez oszustów podatkowych różnicy w terminach rozliczeń dostawcy i odbiorcy, zwiększeniu kontroli nad nieuczciwymi podatnikami rejestrującymi się w celu osiągania korzyści kosztem budżetu państwa, a dodatkowo zwiększą płynność budżetu. W praktyce jednak spora część transakcji wykonywanych przez uczciwych podatników, a nie oszustów, była wykonywana z wykorzystaniem różnicy w terminach rozliczeń dostawcy (który dokonywał dostawy na początku okresu kwartalnego) i nabywcy (rozliczającego się w systemie miesięcznym), co umożliwiało nabywcy uzyskanie zwrotu podatku jeszcze zanim powstał obowiązek podatkowy u dostawcy. W ramach walki z oszustami możliwości tej zostaną pozbawieni wszyscy podatnicy oprócz tzw. małych podatników.
Kaucja gwarancyjna a odpowiedzialność podatkowa nabywców towarów
Zasadą jest, że w określonych w ustawie o VAT przypadkach podatnik będący nabywcą odpowiada solidarnie z podmiotem dokonującym dostawy towarów za jego zaległości podatkowe w określonej części. Jedną z przesłanek wyłączenia ww. odpowiedzialności solidarnej, które muszą zostać spełnione kumulatywnie, jest złożenie kaucji gwarancyjnej przez dokonującego dostawy w odpowiedniej wysokości. Projekt ustawy o VAT wprowadza dodatkową przesłankę zwolnienia z odpowiedzialności solidarnej, tj. dokonanie przez nabywcę zapłaty za nabywane towary na rachunek bankowy sprzedawcy wskazany w zgłoszeniu identyfikacyjnym. Ponadto w odniesieniu do transakcji, których przedmiotem są paliwa, w projekcie przewidziano wymóg posiadania przez sprzedawcę, na dzień poprzedzający dokonanie dostawy, właściwych koncesji. Ponadto, mając na uwadze, że złożenie kaucji gwarancyjnej ma na celu ochronę nabywców towarów przed poniesieniem odpowiedzialności solidarnej wraz z dostawcami towarów, resort finansów proponuje wprowadzenie kilku wymogów, które stanowić mają gwarancję wywiązywania się dostawcy z ciążących na nim obowiązków podatkowych. I tak wymogi te stanowią, iż kaucję gwarancyjną będzie mógł złożyć jedynie podatnik, który: na dzień składania kaucji nie jest w trakcie postępowania restrukturyzacyjnego, postępowania upadłościowego lub w trakcie likwidacji, upoważnił bank lub SKOK prowadzących rachunek wskazany w zgłoszeniu identyfikacyjnym, do przekazywania organom podatkowym/kontroli skarbowej informacji o wszystkich transakcjach dokonywanych na tym rachunku. Ponadto w odniesieniu do podatników dokonujących obrotu paliwami przewidziana została dodatkowa przesłanka, która stanowi, iż podatnik powinien posiadać wymaganą w wykonywaniu działalności gospodarczej w przypadku dostaw paliw koncesję.
Proponowane zmiany doprecyzowują także zasady usuwania podatników z wykazu podmiotów, które złożyły kaucję gwarancyjną, na mocy postanowienia naczelnika urzędu skarbowego, na które nie przysługuje zażalenie. Zgodnie z Projektem ustawy o VAT podatnik zostanie usunięty z wykazu m.in. w sytuacji zaprzestania spełniania przez podatnika przesłanki uprawniającej do samego złożenia kaucji gwarancyjnej, tj. cofnięcia upoważnienia udzielonego bankowi lub SKOK, o którym mowa powyżej lub stwierdzenia, że wskazane instytucje nie są upoważnione do przekazywania informacji organom podatkowym/kontroli skarbowej czy też gdy naczelnik urzędu skarbowego poweźmie informację o tym, że podatnik został objęty postępowaniem restukturyzacyjnym, upadłościowym lub jest w trakcie likwidacji. Nowe regulacje mają na celu zapewnienie większej skuteczności rozwiązań przyjętych w zakresie odpowiedzialności solidarnej i kaucji gwarancyjnej m.in. poprzez dokonywanie bardziej wnikliwej kontroli kontrahentów oraz zapobieganie pozostawaniu nieuczciwych sprzedawców w wykazie podmiotów, które złożyły kaucję gwarancyjną.
Elektroniczny nadzór nad towarami
Ponadto resort finansów pracuje obecnie nad projektem ustawy o kontroli towarów wrażliwych z zagranicy tzw. ,,pakietem przewozowym”. Wskazany projekt ma na celu wprowadzenie elektronicznego nadzoru nad towarami, w tym paliwami (wyczerpujący katalog towarów, które zostaną objęte nadzorem nie jest jeszcze znany). Zgodnie z planami przewoźnicy będą zobowiązani do rejestracji na platformie usług elektronicznych służby celnej, tzw. PUESC, jednocześnie uzyskają oni dostęp do urządzenia GPS pozwalającego na monitoring przewozu towarów, np. za pomocą smartfonów. Planowane zmiany przewidują także kontrole i sankcje. Za naruszenie przepisów mają grozić kary, których górna granica będzie mogła wynieść nawet do 46% wartości netto przewożonego towaru. Nowe przepisy dotyczące działalności firm przewozowych mają zostać wdrożone już od 01.01.2017 r.
Choć głównym celem planowanych zmian jest kontynuowanie strategii ograniczania szarej strefy na rynku paliw, co należy oceniać pozytywnie, warto także mieć na względzie, iż niektóre z proponowanych regulacji mogą nie tylko dążyć do eliminowania nadużyć w branży paliwowej, ale także nakładać dodatkowe obciążenia na uczciwych podatników.
Ostatecznie jednak dokonanie rzetelnej oceny wpływu planowanych zmian na branżę paliwową i działalność uczciwych podatników będzie możliwe po wdrożeniu projektowanych regulacji.
