4 czerwca bieżącego roku zainaugurowano drugi etap reformy polskiego rynku bilansującego. Głównym celem wprowadzonych zmian jest poprawa mechanizmu wyceny energii elektrycznej na Rynku Bilansującym (RB), co ma skłonić uczestników do większej elastyczności oraz dostosowania zużycia lub produkcji energii do aktualnych potrzeb systemu elektroenergetycznego.
Jak sprawie ujmuje URE w komunikacie prasowym, echodzące w życie zmiany wynikają ze zobowiązań zawartych w unijnym rozporządzeniu w sprawie rynku wewnętrznego energii elektrycznej oraz rozporządzeniu ustanawiającym wytyczne dotyczące bilansowania, jak również „Planu wdrażania reform rynku energii elektrycznej”. Polska była zobowiązana do przygotowania Planu oraz przekazania go do Komisji Europejskiej w związku z funkcjonowaniem w naszym kraju rynku mocy.
Rynek bilansowania energii elektrycznej odgrywa kluczową rolę w utrzymaniu stabilności i niezawodności systemów energetycznych, szczególnie w kontekście rosnącej integracji odnawialnych źródeł energii. Konstrukcja oraz reforma rynku bilansującego w Polsce trwa juz od 2019 roku, a jej pierwszy etap został wdrożony 1 stycznia 2021 r. Wprowadzone wtedy zmiany polegały m.in. na rozszerzeniu listy podmiotów, które mogą uczestniczyć w bilansowaniu rynku, o wytwórców OZE, odbiorców oraz magazyny energii elektrycznej (źródło: URE).
Ostatnie “nowelizajce” na rynku bilansowania odzwierciedlają wysiłki kraju w modernizacji sektora energetycznego, zwiększeniu konkurencji oraz zapewnieniu zgodności z regulacjami Unii Europejskiej.
Reformy na polskim rynku energii elektrycznej mają poniekąd swoje korzenie w “starym” systemie elektroenergetycznym, w którym dominowało spalanie węgla, co prowadziło do znacznych problemów środowiskowych i trudności w transformacji w kierunku bardziej zrównoważonego systemu energetycznego. Mimo, iż środowiskowo system bardzo negatywnie wpływał na otoczenie, to od strony planowania był dużo prostszy “w obsłudze”. Dzięki energii produkowanej w elektrowniach węglowych, o charakterystyce baseload, jedyna rzecz, nad którą musiał zastanowić się operator sieci to w miare adekwatne prognozowanie zapotrzebowania. Integracja odnawialnych źródeł energii, szczególnie wiatrowych i słonecznych, zwiększyła złożoność bilansowania zależności między podażą a popytem. W miarę jak te zmienne źródła zyskują na znaczeniu, konieczność wprowadzenia efektywnych mechanizmów bilansowania staje się kluczowa.
Jedną z najważniejszych reform jest przejście od centralnie planowanego systemu bilansowania do bardziej rynkowego podejścia (wprowadzona już na pierwszym etapie). Ta zmiana pozwala uczestnikom rynku, w tym producentom energii i konsumentom, na aktywne angażowanie się w działania bilansujące, co poprawia efektywność i obniża koszty. Reformy umożliwiły również większą partycypację producentów energii
odnawialnej w rynku bilansowania. Dzięki włączeniu tych podmiotów do oferowania usług bilansujących, Polska ma na celu stworzenie bardziej elastycznego systemu, zdolnego do dostosowywania się do zmienności źródeł odnawialnych. Włączenie odnawialnych źródeł energii jest niezbędne dla transformacji energetycznej i promowania czystszego miksu energetycznego.
W kontekście skutecznego bilansowania kluczowe jest także dokładne prognozowanie podaży i popytu. Ostatnie reformy podkreślają znaczenie transparentności danych i ich wymiany między uczestnikami rynku. Wprowadzane są nowe narzędzia i metody prognozowania, które mają na celu poprawę dokładności przewidywań zapotrzebowania oraz prognozowania produkcji energii. Dodatkowo, aby zapewnić dostępność odpowiednich zasobów bilansujących, wprowadzono mechanizm wynagradzania mocy. Mechanizm ten ma na celu zachęcenie producentów do utrzymywania rezerw mocy, które mogą być wykorzystane w krytycznych momentach, co zwiększa niezawodność dostaw energii.
Reformy są również motywowane koniecznością dostosowania się do regulacji Unii Europejskiej, w tym pakietu „Czysta energia dla wszystkich Europejczyków”, który podkreśla znaczenie integracji rynkowej i elastyczności. Przyjmując te reformy, Polska dąży nie tylko do poprawy swojego rynku krajowego, ale także do wzmocnienia swojej pozycji w szerszym europejskim rynku energetycznym.
Ostatnie reformy na polskim rynku bilansowania energii mają wiele istotnych implikacji. Przejście na rynkowy system bilansowania ma zwiększyć ogólną efektywność procesu bilansowania, co może prowadzić do oszczędności dla konsumentów i bardziej opłacalnego sektora energetycznego. Dodatkowo, dzięki lepszej partycypacji różnych graczy, w tym odnawialnych źródeł energii, prawdopodobnie poprawi się niezawodność dostaw energii. Zróżnicowane źródła zasobów bilansujących mogą lepiej reagować na wahania podaży i popytu.
Jednak pomimo tych pozytywnych aspektów, przed Polską wciąż stoją poważne wyzwania. Wdrożenie bardziej elastycznego rynku bilansowania wymaga znacznych inwestycji w infrastrukturę oraz nowe technologie. Modernizacja sieci oraz inwestycje w inteligentne technologie będą kluczowe dla sukcesu reform. Ponadto, zapewnienie uczciwego dostępu i konkurencji wśród wszystkich uczestników rynku, szczególnie mniejszych graczy i nowych podmiotów, będzie istotne, aby zapobiec dominacji rynku przez ustalone podmioty.
Ciągłe dostosowywanie ram regulacyjnych będzie również niezbędne, aby odpowiedzieć na pojawiające się wyzwania i zapewnić, że rynek bilansowania pozostanie elastyczny wobec zmian w technologii i dynamice rynku.
Niestety, porównując rok wprowadzenia rynku bilansującego w innych krajach europejskich, wypadamy słabo. Jednocześnie mamy przywilej korzystania z doświadczeń innych państw. I tak, Niemcy, Francja oraz Włochy wprowadziły pierwsze formy rynków bilansującyg na początku lat 2000, z istotnymi reformami mającymk miejsce w latach 2010-2015. Wielka Brytania jest pionierem w tej kategorii; pierwszy Mechanizm Bilansowania został uruchomiony w 1990 roku, z ciągłymi reformami. Hiszpania ustanowiła swój rynek bilansujący w 2007 roku. Warto zauważyć, że pierwsze próby lepszego bilansowania były oparte przeważnie na mechanizmie, a nie rynku, który jest zdecydowanie łatwiejszy w zarządzaniu.
Podsumowując, ostatnie reformy na polskim rynku bilansowania energii elektrycznej stanowią znaczący krok w kierunku bardziej efektywnego, niezawodnego i zrównoważonego systemu energetycznego. Przyjmując rynkowe podejście i zwiększając udział odnawialnych źródeł energii, Polska stawia czoła wyzwaniom przyszłości. Jednak sukces reform będzie wymagał starannego nadzoru nad ich wdrożeniem, aby zapewnić, że infrastruktura, konkurencja i ramy regulacyjne są zgodne z długoterminowymi celami transformacji energetycznej. W miarę jak Polska stawia czoła tej złożonej rzeczywistości, jej doświadczenia mogą stanowić cenną lekcję dla innych krajów przechodzących podobne transformacje w swoich rynkach energetycznych.
