W ostatnich lata ruch prosumentów energii odnawialnej odcisnął wyraźne piętno na polskiej energetyce. Z danych Agencji Rynku Energii wynika, że na koniec października 2021 roku w Polsce liczba prosumentów wzrosła do 744 399, a moc posiadanych przez nich mikroinstalacji osiągnęła 5 089,4 MW. Prosumenci w Polsce stali się ruchem społecznym, który domaga się od polityków odpowiedzialnego podejścia do rozwoju energetyki obywatelskiej oraz respektowania ich praw – pisze Bartłomiej Kupiec, prawnik i analityk polityki zrównoważonego rozwoju ze Stowarzyszenia „Z energią o prawie”.
Prosument zbiorowy w miejskiej aglomeracji
Polski rząd w grudniu 2021 roku pokazał, pośpiesznie uchwalając w nowelizacji ustawy o OZE zmiany systemu rozliczeń opustów na net-billing, że nie respektuje on i nie rozumie zjawiska społecznego, jakim są prosumenci. Zmiany te zostały nie tylko wprowadzone bez odpowiednich konsultacji ze środowiskiem prosumenckiale również zabrakło oceny skutków regulacji, w szczególności pominięta została analiza kosztów i korzyści wprowadzanych zmian w treści projektu nowelizacji.
Polski system opustów wymagał dostosowania do wymogów unijnej dyrektywy 2019/944 w sprawie rynku energii elektrycznej. System opustów należało znowelizować w taki sposób, aby możliwe było osobne rozliczanie energii wprowadzonej i pobranej z sieci, a jednocześnie prosumenci ponosiliby proporcjonalne koszty dystrybucyjne. Regulacje unijne wymagają wprowadzenia powyższych zmian jednak dopiero z początkiem 2024 roku.
Prosument zbiorowy energii odnawialnej
Kontrowersyjna nowelizacja z grudnia 2021 roku przyniosła również pozytywne zmiany w postaci wprowadzenia do polskiego prawa tzw. prosumenta zbiorowego energii odnawialnej (dalej: prosument zbiorowy). Zgodnie z definicją zawartej w nowelizacji ustawy o OZE prosument zbiorowy to odbiorca końcowy wytwarzający energię elektryczną wyłącznie z odnawialnych źródeł energii na własne potrzeby w mikroinstalacji lub małej instalacji OZE przyłączonej do sieci dystrybucyjnej elektroenergetycznej za pośrednictwem wewnętrznej instalacji elektrycznej budynku wielolokalowego, w której znajduje się punkt poboru energii elektrycznej tego odbiorcy, pod warunkiem, że w przypadku odbiorcy końcowego niebędącego odbiorcą energii elektrycznej w gospodarstwie domowym, wytwarzanie to nie stanowi przedmiotu przeważającej działalności gospodarczej. Prosument zbiorowy może przypisać do jednego punktu poboru energii moc zainstalowaną elektryczną instalacji OZE, która nie przekracza mocy umownej ustalonej dla tego punktu poboru energii, nie większą niż 50 kW. Oznacza to, że istnieje pewna elastyczność w zakresie zmiany przypisania udziałów do danego punktu poboru energii realizowana przez zmianę w wielkościach udziałów w wytwarzanej energii za pomocą danej instalacji OZE, przypisanych do poszczególnych prosumentów zbiorowych w ramach danego budynku wielolokalowego. Ponadto mikroinstalacja i mała instalacja OZE wykorzystywana przez prosumenta zbiorowego nie stanowią części składowej budynku wielolokalowego Oznacza to, że instalacje OZE nie stają się własnością właściciela nieruchomości, na której posadowiony jest budynek wielolokalowy. Prosument zbiorowy posiada dwa podstawowe prawa: po pierwsze, prawo do wytwarzania energii z mikroinstalacji OZE lub małej instalacji OZE, z którego może swobodnie skorzystać po spełnieniu warunków określonych na gruncie ustawy o OZE; po drugie, prawo do sprzedaży wytworzonej energii. Ustawa o OZE modyfikuje cywilnoprawną swobodę umów w zakresie sprzedaży tejże energii przez prosumenta zbiorowego, ponieważ w przypadku, gdy nie dojdzie on do porozumienia co do sprzedaży wytworzonej energii z wybranym przez siebie operatorem systemu dystrybucyjnego, może on skorzystać z regulacji ustawy o OZE, która obliguje sprzedawcę zobowiązanego do zakupu takiej energii.
Do rozliczeń wartości energii elektrycznej wprowadzonej do sieci dystrybucyjnej i pobranej z tej sieci, w przypadku prosumenta zbiorowego będącego konsumentem w rozumieniu przepisów kodeksu cywilnego, stosuje się przepisy o ochronie praw odbiorcy końcowego oraz przepisy dotyczące ochrony konsumenta. Należy zaznaczyć, że wytwarzanie oraz wprowadzanie do sieci dystrybucyjnej energii elektrycznej przez prosumenta zbiorowego niebędącego przedsiębiorcą w rozumieniu ustawy Prawo przedsiębiorców, nie stanowi działalności gospodarczej.
W przypadku gdy więcej niż jeden prosument zbiorowy energii odnawialnej wytwarza energię elektryczną w mikroinstalacji lub małej instalacji OZE to zobligowani są oni do zawarcia umowy, w której określają między innymi: przysługujący poszczególnym prosumentom zbiorowym udział wyrażony w procentach w wytwarzaniu energii elektrycznej z odnawialnego źródła energii, tytuł prawny przysługujący prosumentom zbiorowym energii odnawialnej do mikroinstalacji lub małej instalacji OZE oraz reprezentanta prosumentów. Cywilnoprawne porozumienie między prosumentami zbiorowymi nie ma osobowości prawnej, co oznacza, że nie może być ono samo w sobie przedmiotem praw i obowiązków. Reprezentant prosumentów toosoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której ustawa przyznaje zdolność prawną do działania w imieniu prosumentów zbiorowych będących stronami danej umowy. Reprezentant prosumentów, analogicznie jak w przypadku koordynatora klastra energii, pełni funkcje reprezentacyjne i zarządcze. Jest on odpowiedzialny między innymi za składanie wniosków o przyłączenie do sieci elektroenergetycznej i zawierania umowy z operatorem systemu dystrybucyjnego elektroenergetycznego. Ponadto na reprezentancie prosumentów spoczywa obowiązek informowania operatora sieci dystrybucyjnej o istotnych zmianach związanych z działalnością obsługiwanych przez niego prosumentów zbiorowych.
Handel peer to peer
Planowana data wejścia w życie przepisów dotyczących prosumenta zbiorowego to 1 kwietnia 2022 roku. Pozytywnie należy ocenić wprowadzenie instytucji prosumenta zbiorowego do polskiego porządku prawnego, gdyż umożliwi ona partycypację w ruchu prosumenckim mieszkańcom budynków wielorodzinnych w miejskich aglomeracjach. Polski ustawodawca, aby w pełni wykorzystać potencjał prosumenckości, powinien wdrożyć handel peer to peer energią odnawialną, który opisano w dyrektywie RED II. Zgodnie z jej treścią handel peer to peer to sprzedaż energii odnawialnej pomiędzy uczestnikami rynku na podstawie umowy zawierającej z góry określone warunki dotyczące zautomatyzowanego wykonania transakcji i płatności za nią bezpośrednio między uczestnikami rynku albo pośrednio poprzez certyfikowanego uczestnika rynku będącego stroną trzecią. Prawo do prowadzenia handlu peer to peer powinno pozostawać bez uszczerbku dla praw i obowiązków stron działających między innymi jako odbiorcy końcowi, producenci, dostawcy.
Handel energią odnawialną peer to peer opiera się na wzajemnie połączonej internetowej platformie, która służy jako rynek, na którym konsumenci i producenci „spotykają się”, aby bezpośrednio handlować energią elektryczną, bez potrzeby korzystania z pośrednika. Istotną motywacją do zaangażowania się w model handlu peer to peer jest fakt, że prosumenci sprzedawaliby nadwyżki energii elektrycznej po wyższej taryfie, którą mogliby odsprzedać do sieci, podczas gdy konsumenci mogliby kupować po niższej taryfie lokalną energię odnawialną.
Źródło: Stowarzyszenie „Z energią o prawie”
Kaczerowski: Będziemy świadkami największej bitwy w historii Bałtyku (ROZMOWA)
