NFOŚiGW ma zostać krajowym operatorem Funduszu Modernizacyjnego, który ma być narzędziem modernizowania energetyki polskiej. Tak wynika z projektu noweli ustawy o systemie handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych. Ministerstwo klimatu szacuje, że w ramach tego Funduszu, Polska uzyska od 2 do 4,8 mld euro.
Cel Funduszu
Ministerstwo klimatu opublikowało na stronach Rządowego Centrum Legislacji projekt nowelizacji ustawy o systemie handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych oraz niektórych innych ustaw. Celem tej noweli jest stworzenie krajowego system obsługujący wydatkowanie środków z Funduszu Modernizacyjnego. Głównym celem tego Funduszu, z którego środki będą wydatkowane w latach 2021-2030 jest wsparcie wykonania unijnego celu redukcji gazów cieplarnianych o 40 procent w 2030 roku. Fundusz powstał jako odpowiedź ba wyzwania biedniejszych krajów Unii Europejskiej, który ma pomóc im w realizacji tego celu. Beneficjentami tego Funduszu będzie 10 państw Europy Środkowo-Wschodniej, w tym Polska.
Środki z Funduszu Modernizacji będą przeznaczone na modernizację systemu energetycznego i poprawę efektywności energetycznej w państwach UE. Z Funduszu nie będą mogły być jednak finansowane projekty, które opierają się na wykorzystaniu paliw kopalnych.
Fundusz zasilą środki pochodzące ze sprzedaży przez Komisję Europejską uprawnień do emisji stanowiących dwa procent całkowitej puli unijnej. Kwota, jaką będzie dysponował Fundusz zależy od rynkowej ceny uprawnień do emisji w systemie handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych. Im wyższa będzie cena uprawnień do emisji, tym więcej środków będzie można przeznaczyć na inwestycje.Polska będzie największym beneficjentem środków z Funduszu i będzie partycypować w nim na poziomie 43,41 procent puli.
Od dwóch do pięciu miliardów euro z Funduszu dla Polski
W ocenie skutków regulacji do nowelizacji ustawy czytamy, że Polsce zostaną przydzielone środki pochodzące ze sprzedaży ok. 135 mln uprawnień do emisji. Ich wartość w zależności od popytu na uprawnienia i ich cen rynkowych, sięgnie od 2-4,8 mld euro. Całkowita pula środków Funduszu, które wygeneruje sprzedaż uprawnień do emisji, będzie znana dopiero pod koniec 2030 roku. Wysokość tych środków będzie zależna od ceny uprawnień do emisji, jakie będą notowane na aukcjach.
Europejski Bank Inwestycyjny, zwany dalej „EBI”, zapewni, aby uprawnienia do emisji były sprzedawane na aukcji na wspólnej platformie aukcyjnej, zgodnie z dyrektywą EU ETS, i odpowiada za zarządzanie przychodami, alokację i przekazywanie ich państwom członkowskim będącym beneficjentami Funduszu.
Fundusz w praktyce
Fundusz będzie zarządzany przez państwa członkowskie – beneficjentów Funduszu przy udziale Europejskiego Banku Inwestycyjnego, który będzie brał udział w wyborze projektów. Zarządzanie Funduszem zapewnić ma również Komitet Inwestycyjny składający się z przedstawicieli dziesięciu państw członkowskich będących beneficjentami Funduszu, trzech państw członkowskich niebędących beneficjentami, EBI, przedstawiciela Komisji Europejskiej. Pracami komitetu będzie kierował przedstawiciel Komisji Europejskiej.
Aby sfinansować inwestycję z Funduszu, państwo członkowskie będące beneficjentem musi przedstawić ją EBI i Komitetowi Inwestycyjnemu. EBI potwierdza, czy każda inwestycja znajduje się na liście obszarów priorytetowych Funduszu określonych w Dyrektywie 2018/410 ma na celu:
- wspieranie inwestycji w wytwarzanie i użytkowanie energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych,
- magazynowanie energii i modernizację sieci energetycznych, w rurociągów należących do systemów ciepłowniczych, sieci przesyłu energii elektrycznej oraz połączeń międzysystemowych między państwami członkowskimi UE;
- wspieranie, we współpracy z partnerami społecznymi, sprawiedliwych przemian mających na celu ułatwienie pracownikom zmiany miejsca zatrudnienia oraz zdobywanie nowych i specjalistycznych umiejętności, wspieranie edukacji oraz inicjatyw zatrudnieniowych, a także nowych inicjatyw gospodarczych (start up-ów) lub, inwestycje w efektywność energetyczną, w tym w sektorach transportu, budownictwa, rolnictwa i odpadów oraz wsparcie sprawiedliwych przemian (społecznych i gospodarczych) w regionach uzależnionych od węgla.
Co najmniej 70 procent środków finansowych z Funduszu przeznacza się na inwestycje znajdujące się na liście obszarów priorytetowych, a maksymalnie 30 procent na inwestycje spoza tej listy (zasada 70/30).
Ze środków Funduszu, można uzyskać dofinansowanie do 70 procent kosztów kwalifikowanych realizacji inwestycji nie należącej do kategorii priorytetowej, pod warunkiem jednak, że pozostałe koszty kwalifikowane są finansowane ze środków prywatnych. W przypadku inwestycji należących do kategorii priorytetowych ze środków Funduszu można uzyskać dofinansowanie do 100% kosztów kwalifikowanych realizacji inwestycji.
NFOŚiGW operatorem krajowym Funduszu
Funkcję Krajowego operatora Funduszu Modernizacyjnego ma pełnić Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. NFOŚiGW od 30 lat stanowi najważniejszy element polskiego systemu finansowania ochrony środowiska i gospodarki wodnej, dysponując największym potencjałem finansowym w tym obszarze. W okresie 1989-2016 NFOŚiGW zawarł ponad 28 tys. umów o dofinansowanie projektów, wypłacając ze środków krajowych ok. 9,8 mld euro. W tym okresie dofinansowane zostały również przedsięwzięcia ekologiczne kwotą ok. 6,4 mld euro ze środków europejskich obsługiwanych przez NFOŚiGW.
Geneza Funduszu
Fundusz powstał z myślą o państwach członkowskich, których PKB per capita było w 2013 roku niższe niż 60 procent średniej Unii Europejskiej, zwanej dalej „UE”. Korzystać z niego będzie dziesięć państw z Europy Środkowo-Wschodniej, w tym Polska. Środki Funduszu zostaną przeznaczone na modernizację systemu energetycznego i poprawę efektywności energetycznej w państwach członkowskich UE. Zgodnie z Dyrektywą 2018/410 ze środków Funduszu powinny być realizowane również projekty inwestycyjne na małą skalę, co oznacza możliwość uzyskania wsparcia polegającego na finansowaniu modernizacji dużych obiektów energetycznych, ale również np. takich inwestycji jak termomodernizacja istniejących budynków jednorodzinnych, modernizacja źródeł i sieci ciepłowniczych, rozwój niskoemisyjnej energetyki rozproszonej itp. Najistotniejszym ograniczeniem, jeśli chodzi o rodzaj przedsięwzięć, które mogą uzyskać wsparcie ze środków Funduszu, jest jednak wyłączenie możliwości finansowania obiektów wytwarzających energię przy wykorzystaniu stałych paliw kopalnych.
Bartłomiej Sawicki
Sawicki: Fundusz transformacji energetycznej, czyli Europa sobie, a Polska sobie
