Rada Unii Europejskiej przyjęła wczoraj rozporządzenie ustanawiające fundusz o wartości 17,5 mld euro. Jednym z głównych beneficjentów funduszu będzie Polska.
Z Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji finansowane będą projekty, które obniżą społeczno-gospodarcze koszty dla tych społeczności w UE, które są w dużym stopniu zależne od paliw kopalnych lub wysokoemisyjnych gałęzi przemysłu i muszą dywersyfikować lokalną gospodarkę. Jest to jeden ze środków, które podejmuje UE, by osiągnąć cel zakładający zmniejszenie o 55 procent emisji gazów cieplarnianych do roku 2030, a neutralność klimatyczną – do roku 2050.
Podejście terytorialne
Regiony i państwa członkowskie UE zaczynają transformację klimatyczną w różnych punktach wyjścia i z różnymi zasobami stawiają czoła leżącym przed nimi wyzwaniom. W tym kontekście FST ma na celu zapobieganie pogłębianiu się różnic poprzez inwestycje na terytoriach, które muszą stopniowo wycofywać produkcję i wykorzystanie węgla, węgla brunatnego, torfu i łupków bitumicznych lub przekształcać silnie zanieczyszczające gałęzie przemysłu. Finansowanie będzie udostępniane wyłącznie na podstawie terytorialnych planów sprawiedliwej transformacji, które zostaną przygotowane przez państwa członkowskie wraz z właściwymi władzami lokalnymi i regionalnymi. W planach tych zostaną określone najbardziej dotknięte obszary i ich potrzeby w zakresie inwestycji.
Zasoby
Na całkowitą sumę 17,5 mld euro (w cenach z 2018 r.) składa się kwota 7,5 mld euro na zobowiązania budżetowe na okres 2021–2027 i kwota 10 mld euro z instrumentu Next Generation EU służącego odbudowie udostępniona na lata 2021, 2022 i 2023. Państwa członkowskie będą również wnosić wkłady w programy w ramach FST. Poza tym mogą one dokonywać przesunięć środków z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i Europejskiego Funduszu Społecznego Plus. Daje to w sumie możliwą do wykorzystania na inwestycje kwotę blisko 30 mld euro. Polsce, będącej największym beneficjentem FST, przypada 3,5 mld euro.
Komisja Europejska w maju potwierdziła, że przyjęcie „prawa klimatycznego” przez UE będzie równoznaczne ze spełnieniem warunku wsparcia neutralności klimatycznej w 2050 roku. Polska zgoda na taki zapis oznacza także, że odmrożone zostaną w pełni środki dla Polski FST bez dodatkowych deklaracji w sprawie neutralności klimatycznej.
Naimski potwierdza: Polska dostanie o połowę mniej środków z Funduszu Sprawiedliwej Transformacji
Zakres wsparcia
FST będzie wspierać małe i średnie przedsiębiorstwa, w tym start-upy, a także tworzenie nowych firm. Głównym celem funduszu jest pomoc ludziom w dostosowaniu się do nowych możliwości zatrudnienia poprzez inwestowanie w szkolenia i przekwalifikowanie pracowników i osób poszukujących pracy, wsparcie przy poszukiwaniu pracy oraz środki na rzecz włączenia społecznego. Inne rodzaje inwestycji obejmują badania naukowe i innowacje, transfer zaawansowanych technologii, przystępną cenowo energię ekologiczną i magazynowanie energii, obniżenie emisyjności transportu lokalnego, cyfryzację i wzmocnienie gospodarki o obiegu zamkniętym, w tym poprzez zapobieganie powstawaniu odpadów. Z zakresu wsparcia wyłączone są inwestycje związane z elektrowniami jądrowymi, paliwami kopalnymi i wyrobami tytoniowymi.
Kontekst
Fundusz na rzecz Sprawiedliwej Transformacji jest jednym z trzech filarów mechanizmu sprawiedliwej transformacji zaproponowanego w ramach Europejskiego Zielonego Ładu w celu zapewnienia sprawiedliwego przebiegu transformacji. Pozostałe dwa filary to gwarancja budżetowa na mocy Programu InvestEU oraz instrumentu pożyczkowego na rzecz sektora publicznego. Rozporządzenie w sprawie FST zostanie opublikowane w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej. Weszło w życie następnego dnia po publikacji.
Rada UE/Bartłomiej Sawicki
Fundusz Sprawiedliwej Transformacji dostał zielone światło. Turów musi czekać
