W strategii REPowerEU Komisja Europejska nakreśliła koncepcję „akceleratora wodorowego” w celu zwiększenia skali wdrażania wodoru odnawialnego, która przyczyni się do przyspieszenia transformacji energetycznej Unii Europejskiej – pisze Bartłomiej Kupiec ze stowarzyszenia Z energią o prawie.
Niskoemisyjny wodór może odegrać rolę w dekarbonizacji zużycia energii. Wszechstronność wodoru i szeroki zakres jego zastosowań sprawiają, że ma on wyjątkową pozycję do ograniczania emisji w całej gospodarce, a w szczególności w obszarach, w których elektryfikacja – inne rozwiązanie w arsenale redukcji emisji – nie jest praktyczna. Zielony wodór, wytwarzany za pomocą instalacji OZE, może wesprzeć Unię Europejską przy zmniejszaniu szkodliwych emisji dwutlenku węgla do atmosfery. Kluczową rolę odgrywa teraz upowszechnianie go i wprowadzenie do codziennego użytku. W strategii REPowerEU Komisja Europejska nakreśliła koncepcję „akceleratora wodorowego” w celu zwiększenia skali wdrażania wodoru odnawialnego, która przyczyni się do przyspieszenia transformacji energetycznej UE. Zgodnie z planem REPowerEU produkcja wodoru odnawialnego w UE do 2030 roku ma wynieść 10 milionów ton.
Pakiet legislacyjny w sprawie wodoru i rynków zdekarbonizowanych
W grudniu 2021 roku, Komisja Europejska opublikowała pakiet legislacyjny w sprawie wodoru i rynków zdekarbonizowanych (EU Hydrogen and Decarbonised Gas Markets Package). Propozycje legislacyjne w nim zawarte są elementem Europejskiego Zielonego Ładu oraz pakietu „Fit for 55”, którego celem jest osiągnięcie neutralności klimatycznej UE do 2050 roku. Projektowane regulacje mają na celu ułatwienie wprowadzenia gazów odnawialnych i niskoemisyjnych, w tym wodoru, do infrastruktury energetycznej UE. Przewidują między innymi utworzenie specjalnej infrastruktury wodorowej i dostosowanie ram regulacyjnych w celu usunięcia barier utrudniających wprowadzenie wodoru na rynek, co ma na celu promowanie wykorzystania wodoru w obszarach, w których elektryfikacja jest utrudniona, takich jak energochłonne gałęzie przemysłu.
Zarówno wodór zielony, jak i błękitny skorzystałyby z proponowanych korzystnych ram regulacyjnych, pod warunkiem że spełniałyby proponowane definicje i wymagania zawarte w unijnych przepisach. Obecne ramy regulacyjne UE w zakresie energii nie definiują wodoru odnawialnego (zwanego „zielonym”) i niskoemisyjnego (zwanego „niebieskim”). Ta luka legislacyjna utrudnia rozwój rynku wodoru w UE. Aby temu zaradzić, w omawianym pakiecie wprowadzono definicje prawne wodoru zielonego i niebieskiego.
Wodór zielony został zdefiniowany przez odniesienie do definicji zawartej w proponowanej dyrektywie zmieniającej dyrektywę RED II, tzn. jako wodór, który: czerpie energię ze źródeł odnawialnych innych niż biomasa oraz osiąga redukcję emisji gazów cieplarnianych o 70% w porównaniu z paliwami kopalnymi. Natomiast wodór niebieski został zdefiniowany jako wodór o zawartości energii pochodzącej ze źródeł nieodnawialnych, który spełnia próg redukcji emisji gazów cieplarnianych o 70% w porównaniu z wodorem opartym na paliwach kopalnych. Próg redukcji dla wodoru zielonego i niebieskiego będzie prawdopodobnie obliczany przy zastosowaniu podejścia „well-to-gate”, tj. z uwzględnieniem emisji CO2 od momentu rozpoczęcia badań do procesu produkcji. Komisja Europejska musi jednak jeszcze ustalić dokładną metodologię obliczania i określania wartości dla wodoru ekologicznego i niebieskiego. W związku z tym proponowana główna różnica między wodorem zielonym a niebieskim polegałaby na procesie produkcji wodoru, a w szczególności na źródle energii wykorzystywanej do tego procesu. W efekcie celem tego podejścia jest umożliwienie wodorowi niskoemisyjnemu odegrania roli w dekarbonizacji i ułatwienie transformacji energetycznej do roku 2030.
Pakiet legislacyjny w sprawie wodoru i rynków zdekarbonizowanych zawiera ramy prawne dla transgranicznych sieci wodorowych w UE, w tym regulacje dotyczące ustanowienia kodeksów sieci (szczegółowych zasad funkcjonowania sieci). Będą one w przyszłości przyjmowane przez Komisję jako akty delegowane (zgodnie z praktyką stosowaną obecnie w przypadku kodeksów sieci gazowych i elektrycznych). Ponadto, zostanie utworzona europejska sieć operatorów sieci wodorowych ( ang. European Network of Network Operators for Hydrogen, ENNOH). ENNOH będzie ściśle i w określony sposób współpracować z Komisją, ACER, ENTSO-E i ENTSOG. Zadaniem ENNOH będzie w szczególności sformułowanie 10-letniego planu rozwoju sieci wodorowych.
Wodór w taksonomii UE
Aby zrealizować cele UE w zakresie klimatu i energii na rok 2030 oraz osiągnąć cele Europejskiego Zielonego Ładu, UE uznała za niezbędne skierowanie inwestycji na projekty w duchu zrównoważonego rozwoju. Aby to osiągnąć, Komisja Europejska stworzyła wspólny system klasyfikacji zrównoważonych działań gospodarczych, czyli „taksonomię UE”. Rozporządzenie w sprawie taksonomii weszło w życie 12 lipca 2020 r. i ustanowiło podstawę taksonomii UE, określając trzy nadrzędne warunki, które musi spełniać działalność gospodarcza, aby można ją było uznać za zrównoważoną pod względem środowiskowym. Są to kryteria „znacznego wkładu” i „nie wyrządzania znacznej szkody”. Zgodnie z rozporządzeniem w sprawie taksonomii Komisja musiała również opracować wykaz działań zrównoważonych pod względem środowiskowym, określając techniczne kryteria selekcji dla każdego celu środowiskowego w drodze aktów delegowanych.
W dniu 21 kwietnia 2021 r. Komisja Europejska zatwierdziła swój pierwszy akt delegowany dotyczący zrównoważonych działań w zakresie adaptacji do zmiany klimatu i łagodzenia jej skutków. W dokumencie tym określono wartości progowe emisji gazów cieplarnianych w odniesieniu do produkcji wodoru oraz inne kryteria dla innych działań związanych z wodorem. Kryteria te wspierają wykorzystanie wodoru jako nośnika energii, rozwiązania w zakresie magazynowania, paliwa lub surowca. W szczególności kryteria dotyczące produkcji wodoru zostały ustalone na poziomie uznanym za wystarczający do zapewnienia znaczącego wkładu w łagodzenie zmian klimatycznych, co sprzyja produkcji wodoru ze źródeł odnawialnych.
Aby znaleźć się na realistycznej ścieżce dekarbonizacji, UE musi osiągnąć swój redukcji emisji gazów cieplarnianych do roku 2030 – zielony wodór jest kluczowym elementem tej transformacji. Wyzwaniem jest, przede wszystkim, sposób zaprojektowania ram rynkowych dla zielonego wodoru, w przypadku którego możemy spodziewać się istotnych, innowacyjnych zmian technologicznych. UE jest pionierem w zakresie regulacji rynku wodorowego. Trudno jest z dużą pewnością (i wiarygodnością) powiedzieć, jak stworzyć najefektywniejsze regulacje prawne w świetle rachunku ekonomicznego oraz ograniczeń technologicznych i zasobów.
ZEOP: Jak zapewnić Polsce bezpieczeństwo energetyczne w dobie kryzysu geopolitycznego
