W Warszawie odbyły się warsztaty poświęcone handlowi uprawnieniami do emisji CO2, EU ETS i wdrożeniu mechanizmu wsparcia poprzez dedykowany Fundusz Modernizacyjny. 2019 rok to czas decyzji w tej sprawie. W polskich realiach może to oznaczać na przykład wyasygnowanie środków na morskie farmy wiatrowe lub źródła gazowe. Będzie można także wykorzystać Fundusz Innowacji, którym branża chciałaby zasilić czyste technologie węglowe.
System handlu emisjami na lata 2021-2030 wprowadził szereg ważnych zmian. Zaktualizowano istniejące mechanizmy, przepisy i wyłączenie art. 10c dyrektywy ustanawiającej system handlu emisjami w tym także Mechanizm Rezerwy Stabilizacyjnej. Pojawiły się też nowe mechanizmy – Fundusz Modernizacyjny i Fundusz Innowacji. Jednak przyjęcie zmienionej dyrektywy w sprawie ETS było jedynie pierwszym krokiem. Europejski Okrągły Stół w sprawie zmian klimatycznych i zrównoważonej transformacji (ERCST) wraz z Central European Energy Partners (CEEP), wydany we wrześniu 2018 roku, podsumował dotychczasowe prace. Ponadto przeprowadzono ankietę dla szerokiej grupy interesariuszy, w tym przedstawicieli państw członkowskich UE, przedsiębiorstw i stowarzyszeń z państw członkowskich.
Rok 2019 to okres wdrożenia założeń zmienionej dyrektywy o EU ETS i jej oceny przez DG Energy w Komisji Europejskiej. Wśród wątpliwości dotyczących jej wdrożenia, co do których cały czas nie ma jasności jest m.in. sposób funkcjonowania Funduszu Modernizacyjnego, zwłaszcza w krajach Europy Środkowo – Wschodniej, szczególnie w obliczu rosnących cen uprawnień do emisji CO2. To o tyle istotne, że zdaniem uczestników warsztatów przez najbliższe 20 lat, będziemy świadkami szerokiej transformacji energetycznej, której nie da się przeprowadzić bez pieniędzy. W ramach Funduszu Modernizacyjnego, kraje członkowskie mogą decydować do transferze środków, zgodnie jednak z przyjętymi ograniczeniami. Otwarte pozostaje jednak pytanie o przepływ środków między Funduszami Modernizacji i Innowacji. Wymienione mechanizmy to faktyczne fundusze, podczas gdy art. 10c, mówiący o uchyleniu dotychczasowych przepisów, nie jest już funduszem inwestycyjnym.
Czym są uchylenia od przepisów art. 10c i jak będą działać?
W drodze zharmonizowanego bezpłatnego przydziału, państwa członkowskie UE mogą przeznaczać środki na modernizację dywersyfikację swoich źródeł energii oraz zrównoważoną transformację energetyczną. Termin zakończenia stosowania tego mechanizmu upływa wraz z końcem 2030 roku. Kryteria określone w dyrektywie EU ETS, zależą od progu CAPEX.
Alokacja środków na rzecz danej inwestycji może wynosić do 70 procent jej kosztów i może być wspierana za pomocą przejściowego bezpłatnego przydziału. Warunkiem jest jednak, to by pozostałe koszty zostały sfinansowane z środków prywatnych. Są tu wyróżnione dwie ścieżki. W przypadku projektów o wartości ponad 12,5 mln EUR, państwa członkowskie muszą zorganizować aukcje. W przypadku mniejszych projektów (poniżej 12,5 mln EUR) państwa członkowskie mogą wybierać projekty, w oparciu o obiektywne kryteria, gdy nie są one wybrane w drodze procesu przetargowego.
Proces składania ofert, zgodnie z ich kryteriami przez kraje członkowie przewidziano do 30 czerwca 2019 r. W tym samym terminie również państwa członkowskie muszą je przedłożyć Komisji Europejskiej. Do dnia 30 września 2019 r. państwa członkowskie muszą również poinformować ją o podjętych w tym czasie decyzjach.
Czym jest Fundusz Modernizacyjny?
Celem Funduszu Modernizacyjnego jest finansowanie modernizacji systemów energetycznych i poprawa efektywności energetycznej. Środki są przyznawane przez Europejski Bank Inwestycyjny (EBI). Państwo członkowskie musi zaproponować inwestycję EBI „komitetowi inwestycyjnemu”. Komitet składa się z 15 członków: dziesięciu z nich reprezentuje państwa członkowskie, będące jego beneficjentami, a pozostali to przedstawiciele Komisji Europejskiej, EBI i trzech państw członkowskich, nie będących jego beneficjentami.
Wysokość pozyskanych środków może zostać zwiększona o 0,5 procent całkowitej liczby uprawnień, jeśli całkowita ich ilość w fazie czwartej reformy systemu ETS nie jest w pełni wykorzystywana. Fundusz Modernizacyjny ma finansować 315,6 mln uprawnień w scenariuszu bazowym i 394,5 milionów w maksymalnym. Wielkość funduszu zależy od ceny uprawnień do emisji CO2. Polska byłaby największym beneficjentem tego mechanizmu, partycypując aż w ok. 44 procent jego budżetu.
Dyrektywa ustanawiająca system handlu emisjami daje Komisji Europejskiej mandat do przyjmowania aktów wykonawczych, ustanowienia zasad i wreszcie do decyzji o rozpoczęciu działania funduszu modernizacyjnego. Oczekuje się, że akty wykonawcze zostaną przyjęte w pierwszej połowie 2019 r. Do 31 grudnia 2024 roku Komisja Europejska ma również dokonać przeglądu warunków inwestycji. Z kolei do dnia 30 września 2019 r. państwa członkowskie będą musiały powiadomić Komisję Europejską o ilości uprawnień, które chcą wykorzystać.
Czym jest Fundusz Innowacji i jak będzie działać?
Fundusz innowacji ma na celu wspieranie innowacji w technologiach niskoemisyjnych. Projekty ze wszystkich państw członkowskich będą kwalifikowały się do wsparcia. Pokryją do 60 procent kosztów wybranych projektów. Żaden pojedynczy projekt nie może otrzymać więcej niż 15 procent uprawnień, dostępnych w funduszu innowacji. Opierając się wyłącznie na dyrektywie, niewiele wiadomo na temat funkcjonowania funduszu innowacji.
Zgodnie z oczekiwaniami Komisja Europejska przyjmie akt delegowany, aby określić szczegółową procedurę wyboru i kryteria. Jednak nadal nie ma informacji kto będzie odpowiedzialny za wybór projektów lub jakie będą szczegółowe wymagania, które potencjalne projekty muszą spełnić, aby otrzymać finansowanie z Funduszu Innowacji. Projekty mogą być współfinansowane przez dane państwo członkowskie, a także „inne instrumenty”.
CEEP przeprowadził ankietę, w której zapytał 39 firm w Europie, w jaki sposób chcą wykorzystać uchylenie przepisów wynikających z artykułu 10c, a także o typy inwestycji, które mogłyby realizować w ramach tego mechanizmu. Z odpowiedzi wynika, że będą to głównie efektywna generacja, wykorzystanie biomasy czy wychwytywanie i magazynowanie CO2. W ramach Funduszu Modernizacyjnego największym zainteresowaniem cieszyłaby się fotowoltaika, lądowe farmy wiatrowe, czy modernizacja sieci przesyłowych, a jeśli chodzi o Funduszu Innowacji – niskoemisyjne technologie węglowe.
