W sierpniu 2015 roku zabrakło prądu w polskim systemie elektroenergetycznym. Po raz pierwszy od 25 lat odbiorcy energii odczuli skutki wieloletnich zaniechań, braku systemowych regulacji i strategicznych decyzji o kierunkach rozwoju tego sektora. Ograniczenia dostaw mogą się powtórzyć w najbliższych latach, a poważne braki mocy mogą wystąpić już po 2020 roku. Osiągnięcie konsensusu w sprawie polskiej energetyki oraz opracowanie długofalowej wizji rozwoju sektora energetycznego jest zadaniem priorytetowym dla polskiego rządu.
Polska energetyka znalazła się na rozdrożu: jak zapewnić bezpieczeństwo energetyczne w kontekście zmieniającego się rynku energii? Czy integrować rynki energii elektrycznej? Jaką rolę będzie miał polski węgiel dla gospodarki w przyszłości? Czy zależy nam na rozwoju OZE? Jak powinien wyglądać europejski kompromis w kwestiach energetycznych?
Forum Analiz Energetycznych i Konfederacja Lewiatan, organizatorzy konferencji „Polska energia w Europie. Wyzwania Modernizacyjne” przygotowali sześć kluczowych rekomendacji dotyczących niezbędnych działań w energetyce. Jak podkreśla dr Joanna Maćkowiak-Pandera, szef Forum Analiz Energetycznych: Najważniejsze zadania w energetyce to opracowanie nowej Polityki Energetycznej Państwa do 2050 r. z uwzględnieniem polskich zobowiązań europejskich oraz międzynarodowych megatrendów, dywersyfikacja miksu energetycznego – mając na uwadze zmieniające się koszty technologii oraz uwarunkowania surowcowe, m.in. kryzys węglowy.
Inne ważne kwestie to zacieśnienie współpracy regionalnej w ramach Unii Europejskiej. Jesteśmy przekonani, że wypracowanie kompromisu pomiędzy unijną a polską wizją energetyki jest warunkiem podstawowym, aby odblokować inwestycje i zminimalizować ryzyka dla sektora. Zarówno Europa potrzebuje polskiego systemu energetycznego, ale też my w kolejnych latach będziemy musieli uzupełniać niedobory kupując energię elektryczną w krytycznych momentach za granicą. W tej współpracy można doszukać się synergii. Inne kluczowe działania do podjęcia to reforma rynku energii, uruchomienie zasobów po stronie popytowej oraz wykorzystanie inteligentnych sieci. Istotne jest opracowanie nowej strategii wobec źródeł odnawialnych, aby sensownie uzupełniały obecny miks energetyczny. Jak wyjaśnia dr Henryka Bochniarz, Prezydent Konfederacji Lewiatan: Regulacje powinny być na tyle jasne i długofalowe, aby pozwoliły na uruchomienie działań i inwestycji zarówno po stronie przedsiębiorstw państwowych jak i prywatnych. Bez takich regulacji państwo z jednej strony pozbawia się kapitału ważnej grupy interesariuszy (w tym możliwości angażowania środków prywatnych w osiąganie celów rządowych), a z drugiej strony może postawić kontrolowane przez siebie przedsiębiorstwa w gorszej pozycji rynkowej poprzez mobilizację środków w mniej rentowne inwestycje.
Rekomendacje dla decydentów są wynikiem pogłębionej analizy, przygotowanej na zlecenie Forum Analiz Energetycznych, dotyczącej wpływu megatrendów na polski system energetyczny. Jak wyjaśnia Joanna Maćkowiak-Pandera: Megatrendy to duże i trwałe zmiany o charakterze społecznym, ekonomicznym, technologicznym lub politycznym. Formułują̨ się̨ wolno, ale kiedy już̇ nabiorą dynamiki są nieodwracalne. W gronie ekspertów zidentyfikowaliśmy najważniejsze megatrendy w europejskiej energetyce. Zaliczyliśmy do nich m.in. spadające koszty wytwarzania energii w źródłach odnawialnych, dążenie do ograniczania oddziaływania energetyki na zdrowie i klimat, zmieniającą się rolę węgla i pojawiające się nowe modele biznesowe w energetyce. Wiele krajów w Europie i na świecie przebudowuje swoje systemy energetyczne pod wpływem coraz silniejszego oddziaływania megatrendów. Z megatrendami można się nie zgadzać, ale w formułowaniu dokumentów strategicznych i decyzji z perspektywą do 2050 r. trzeba je wziąć pod uwagę. W ostatnich latach można odnieść wrażenie, że decydenci przyjęli w warstwie regulacyjnej i technicznej izolację, to tak, jakby monopol telefonii stacjonarnej próbował powstrzymać rozwój telefonii komórkowej. Zmiana paradygmatu energetycznego jest nieunikniona, pytanie jaką krajową strategię przyjąć, aby skorzystała na tym gospodarka i społeczeństwo.
Paweł Smoleń, Prezes ERBUD SA ds. energetyki i przemysłu, były Prezydent EURACOAL, współautor analizy „Polska energetyka na fali megatrendów” dodaje: Przez wiele dekad rozwój sektora energetycznego następował bez głębszej refleksji nad jego wpływem na społeczeństwo. Gdy zaczęto więcej uwagi poświęcać ochronie klimatu, energetyka ograniczyła się do wypełnienia norm takich, jak limity emisji. Obecnie na sektor energetyczny coraz częściej patrzy się przez pryzmat środowiska. Tradycjonaliści wierzą, że ten mariaż jest tylko przejściowy. My uważamy, że to zjawisko długofalowe – środowisko i energetyka pozostaną już nierozłączne. Na naszych oczach zmienia się postawa odbiorców: stają się coraz bardziej świadomymi klientami i uczestnikami rynku. Zmieni się również sama struktura produkcji. Kolejnym wyzwaniem jest trudny dla Polski temat węgla. Analizując czas życia i ekonomikę obecnych kopalń oraz istniejące projekty budowy nowych szacujemy, że w perspektywie do 2030 roku udział węgla z obecnie eksploatowanych kopalń w miksie energetycznym Polski spadnie z obecnych ponad 85% do nawet poniżej 30%. Odniesienie się do tych problemów to wyzwanie, ale także szansa dla polskiego biznesu, innowacji, rynku pracy oraz dla środowiska naturalnego.
Podsumowując, Joanna Maćkowiak-Pandera wskazuje: Jesteśmy przekonani, że nowe otwarcie w sektorze energetycznym jest potrzebne, w europejskiej polityce energetyczno–klimatycznej znajduje się wiele synergii z polską racją stanu, a modernizacja sektora energetycznego może stać się kołem zamachowym polskiej gospodarki. Pierwsze dwa lata po wyborach to dobry czas na przeprowadzenie reform i decyzje na temat wieloletniej wizji polskiego sektora energetycznego.
