(Komisja Europejska/Ministerstwo Energii/Wojciech Jakóbik)
W zeszłym tygodniu odbyła się dyskusja o pakiecie bezpieczeństwa gazowego. Według informacji BiznesAlert.pl propozycję Komisji Europejskiej popiera obecnie rzekomo tylko Polska, Litwa i Łotwa. Sprzeciwiają się jej Francja, Niemcy, Holandia i Węgry.
Przeciwnicy podnoszą argument zasady proporcjonalności i wpływu rozwiązań solidarnościowych na rynek. Zdaniem tych państw propozycja Komisji jest niekorzystna dla Wspólnoty. Jednak zdaniem krajów takich, jak Polska, wzmocnienie współpracy regionalnej, wgląd Komisji Europejskiej do umów gazowych i inne rozwiązania zawarte w nowym pakiecie przez Brukselę, zabezpieczą kraje Europy Środkowo-Wschodniej przed zagrożeniami dla dostaw gazu, na przykład z tytułu przerw dostaw z Rosji.
Czym jest pakiet?
Pakiet bezpieczeństwa dostaw to zestaw czterech dokumentów, który ma przyczynić się do stworzenia odpowiednich ram służących poprawie poziomu bezpieczeństwa dostaw gazu do Unii Europejskiej. Szczegóły przedstawi Komisja Europejska.
Tzw. pakiet bezpieczeństwa dostaw (początkowo zwany „pakietem zimowym”) dotyczy nowelizacji dwóch aktów prawa wtórnego: Rozporządzenia 994/2010 w sprawie środków zapewniających bezpieczeństwo dostaw gazu ziemnego (tzw. Rozporządzenie SoS) oraz Decyzji 994/2012 w sprawie ustanowienia mechanizmu wymiany informacji w odniesieniu do umów międzyrządowych w dziedzinie energii między państwami członkowskimi a państwami trzecimi (tzw. Decyzja IGA).
Dodatkowo inicjatywa Komisji będzie zawierać dwa Komunikaty, czyli pierwszą unijną Strategię na rzecz LNG i magazynowania gazu oraz Strategię dotyczącą chłodnictwa i ciepłownictwa.
Pakiet bezpieczeństwa dostaw realizuje zapowiedzi przedstawione w lutym 2015 r. w Komunikacie KE Strategia ramowa na rzecz stabilnej Unii Energetycznej opartej na przyszłościowej polityce w dziedzinie klimatu, w którym, w ramach pierwszego filaru tworzącej się Unii Energetycznej, wskazano na potrzebę poprawy poziomu bezpieczeństwa dostaw gazu zimnego do Państw Członkowskich UE oraz określono konkretne działania mające służyć temu celowi.
Przeprowadzone w 2014 r. tzw. stress testy unaoczniły skalę skutków i problemów potencjalnego kryzysu dostaw gazu w szczególności dla krajów leżących na wschodzie Europy. Zaproponowany pakiet legislacyjny ma stanowić odpowiedź na wyzwania stojące przed UE w tym obszarze. Zgodnie z zapowiedziami KE dokumenty dotyczące bezpieczeństwa dostaw, przede wszystkim znowelizowane Rozporządzenie SoS i Decyzja IGA, mają zawierać efektywne narzędzia oraz mechanizmy, które przyczynią się do wzrostu zaufania i solidarności oraz doprowadzą do poprawy bezpieczeństwa energetycznego Państw Członkowskich.
Polska aktywnie uczestniczyła w procesie konsultacji publicznych przeprowadzonych przez KE w zakresie pakietu bezpieczeństwa dostaw, przedstawiając rekomendacje działań oraz strategiczne kierunki w zakresie poszczególnych dokumentów. W toku prac nad nowelizacją Rozporządzenia SoS i Decyzji IGA Polska zaproponowała szereg rozwiązań i zmian zmierzających do poprawy poziomu bezpieczeństwa dostaw gazu ziemnego do UE m.in. poprzez:
- zastosowanie podejścia regionalnego i paneuropejskiego w nowej architekturze bezpieczeństwa,
- uwzględnienie zagrożeń wynikających z realnych scenariuszy kryzysowych (potencjalne wstrzymanie dostaw z wykorzystaniem największej pojedynczej drogi dostaw/dostawcy – wprowadzenie wskaźnika S-1),
- zastosowanie mechanizmów zwiększających przejrzystość umów międzyrządowych oraz kontraktów na dostawy gazu z zewnętrznymi dostawcami (w tym weryfikacje ex ante oraz obowiązkowy udział Komisji podczas negocjacji umów, w roli obserwatora),
- stworzenie dobrowolnego mechanizm wspólnych zakupów gazu, w tym LNG oraz wirtualnej rezerwy gazu i zagwarantowanie swobodnych przepływów transgranicznych w wypadku kryzysu.
Dodatkowo, w kontekście unijnej Strategii na rzecz magazynowania gazu, Polska podkreśliła zarówno potrzebę wsparcia przez UE budowy, modernizacji, utrzymania nowych jak również wykorzystania już istniejących obiektów LNG (np. poprzez możliwości wprowadzenia preferencyjnych stawek w taryfach przesyłowych) oraz zachowania przez Państwa Członkowskie prawa do ustanawiania środków nierynkowych, zgodnie z uwarunkowaniami narodowymi i minimalnym poziomem bezpieczeństwa dostaw.
Pakiet jest korzystny dla Polski
– Należy zauważyć, że procedura weryfikacji kontraktów komercyjnych jest niedopracowana. W rozporządzeniu nie ma bowiem przewidzianych sankcji w przypadku wykrycia przez Komisję negatywnego wpływu danej umowy na bezpieczeństwo energetyczne UE. Swoją drogą definicja tego ostatniego również nie figuruje w rozporządzeniu. W konsekwencji nie wiadomo, na podstawie jakich dokładnie kryteriów Bruksela podejmowałaby decyzję czy dany kontrakt mieści się w ramach unijnej strategii bezpieczeństwa. Zachodzi więc konieczność doprecyzowania przepisów – pisał Bartłomiej Telejko w analizie zapisów pakietu dla BiznesAlert.pl.
– Propozycje KE są odpowiedzią na obawy związane z bezpieczeństwem dostaw gazu, sytuacją geopolityczną i doświadczeniami kryzysów gazowych w roku 2006 i 2009. Co bardzo istotne i na co nalegała Polska, KE podkreśliła wagę solidarności energetycznej między państwami członkowskimi czyli dzielenia się gazem w sytuacjach kryzysowych przez zapewnienie szczególnej ochrony w pierwszej kolejności obywatelom, gospodarstwom domowym, szpitalom i obiektom strategicznego znaczenia. Po raz pierwszy solidarność będzie wpisana jako reguła europejskiego prawa energetycznego – ocenia poseł do Parlamentu Europejskiego Jacek Saryusz-Wolski. – Komisja Europejska również położyła silny nacisk na rozbudowę tzw. strategicznej infrastruktury energetycznej w tym mechanizmów dwukierunkowego przesyłu gazu pomiędzy państwami Unii czyli tzw. rewersu.
Polityk przypomina, że w swojej propozycji Komisja stawia też na regionalizację bezpieczeństwa energetycznego czyli pomoc wzajemną w mniejszej grupie krajów sąsiadujących ze sobą i wskazuje na możliwość wspólnych zakupów gazu. – To bardzo ważne choć docelowo chcielibyśmy zapisania wspólnych zakupów jako reguły obowiązującego prawa i możliwości dokonywania wspólnych zakupów gazu przez Unię w sytuacji kryzysowej – ocenia Saryusz-Wolski. Jego zdaniem zaproponowane w dokumencie zapisy to kolejny krok w stronę prawdziwych mechanizmów antykryzysowych na wypadek sytuacji zagrażającej bezpieczeństwu dostaw. To kolejny krok do zapewnienia naszym obywatelom energii bez ryzyka przerw w dostawach i po możliwie niskiej cenie. To również kolejny krok, aby uniemożliwić niektórym monopolistycznym dostawcom, takim jak Rosja, wykorzystywania energii w tym gazu jako narzędzia szantażu politycznego.
– W przypadku pierwszego rozporządzenia o bezpieczeństwie dostaw gazu z 2010 roku, nad którym swego czasu pracowałem w Parlamencie Europejskim, udało się nam poprawić propozycję Komisji z punktu widzenia interesów Polski. I tym razem mam nadzieję, że uda się to nowe, dużo lepsze rozporządzenie zmienić in plus – kwituje polityk.
